ریشه در تاریخ، شکوفه در امروز: داستان سفره هفت سین

باستانی استفاده می‌شود و در هر خانه با دقت و ظرافت زیادی انجام می‌شود. بدون این رسم، سال جدید را نمی‌توان آغاز کرد. اما عموماً ما به دلایل و اصول پشت این نمادها و خوراکی‌ها فکر نمی‌کنیم. اغلب می‌دانیم که این نمادها نشانه‌های بهار و نمایانگر برکت و خوشبختی در سال جدید هستند، اما دقیقاً ماچاره‌های تاریخی و آیینی آن‌ها را نمی‌شناسیم. در این مطلب، قصد داریم با تاریخچه و ریشه‌ی سفره هفت سین آشنا شویم.

سفره هفت سین در روزگاران کهن

در گذشته، سفره‌ی هفت سین به شکل امروزی که در هر خانه‌ای با دقت و ظرافت چیده می‌شود، وجود نداشت. این سفره‌ی خاص قبلاً متشکل از انواع خوراکی‌های مختلف بود که هر خانواده بر اساس توانایی خود برای استقبال از بهار و جلب برکت از امشاسپندان، آن‌ها را در آن قرار می‌دادند.

با گذر زمان، این خوراکی‌ها مفهومی‌تر شدند و هفت خوراکی و نماد مرتبط با هفت امشاسپند بر روی سفره قرار گرفتند. هر کدام از این نمادها دعای مخصوص و نیت خاصی را در سال جدید دنبال می‌کردند.

• هوم (نوعی نوشیدنی به دست آمده از گیاه هوم) به ارتباط با اهورامزدا (آفریننده‌ی دانا و نگهبان انسان) بود و آرزوی افزایش رزق و روزی در سال نو را دنبال می‌کرد.
•  پارچه‌ی سفید به معنای گستردگی، برکت و پاکی زمین در ارتباط با سپندارمزد یا اسفند (نگهبان زمین، نماد عشق و پارسایی) قرار می‌گرفت.
•  شاخه‌های سبز بَرسَم یا سرو با آرزوی حفظ پوشش گیاهی زمین در سال نو، در ارتباط با امرداد (نگهبان گیاهان، نماد جاودانگی) قرار می‌گرفتند.
•  کاسه‌ی آب با آرزوی آلوده نشدن آب‌های زمین در سال نو، در ارتباط با خرداد (نگهبان آب‌ها و رودهای زمین، نماد رسایی و کمال) قرار می‌گرفت.
•  یک ظرف شیر با آرزوی عدم وجود رفتارهای حیوان آزاری در سال نو، در ارتباط با بهمن یا هومن (نگهبان جانوران، نماد اندیشه نیک) قرار می‌گرفت.
•  آتشدان با آرزوی خاموش نشدن آتش راستی و عشق در دل مردم، در ارتباط با اردیبهشت (نگهبان آتش، نماد پاکی و راستی) قرار می‌گرفت.
•  جام فلزی با آرزوی ساختن با تکیه بر دانش و ویران نکردن زمین در سال نو، در ارتباط با شهریور (نگهبان فلز و دانش، نماد شهریاری آرزو شده با کشور جاودانی) قرار می‌گرفت.

در طول تاریخ و با مهاجرت زرتشتیان به هند، تغییراتی در چیدمان این سفره رخ داد و آن به هفت شین یا هفت چین تبدیل شد. در این نوع سفره، شمع، شعد، و شیرینی نیز به عنوان نمادهای جدید اضافه شدند. هفت چین به معنای “چیدن همه چیز در سفره” بود و طبیعی بود که همه چیز در سفره‌ی سال نو قرار گیرد. این سفره در طول زمان به هفت سین تبدیل شد و امروزه هنوز هم در خانه‌ها دیده می‌شود، هر نماد با معنی و تفسیر خودش.

چرا در سفره هفت سین ماهی می‌گذاریم؟

جالب است بدانید که دلیل قرار دادن ماهی قرمز بر روی سفره‌ی هفت سین نیز به دلایل نجومی باز می‌گردد. شاید شما هم مشاهده کرده‌اید که معمولاً فقط دو ماهی قرمز برای سفره‌ی هفت سین خریده می‌شود. منجمان در دوران باستان مشاهده کرده بودند که خورشید در زمان اعتدال بهاری، به صورت فلکی از طریق صورت دو ماهی طلوع می‌کند. بنابراین، توصیه می‌شد که برای جذب بیشترین برکت خورشید در اولین طلوع سال نو، دو ماهی به صورت نمادین بر روی سفره‌ی هفت سین قرار داده شود.

اگر کنجکاوید که آیا هنوز هم لازم است که نمادی از دو ماهی در هفت سین داشته باشیم، باید بدانید که هنوز هم خورشید در اولین روز سال نو از طریق صورت دو ماهی طلوع می‌کند. بنابراین، می‌توانید این نماد را در هفت سین خود داشته باشید. این نماد می‌تواند واقعی باشد، مانند دو ماهی واقعی، یا یک نقاشی یا ظروف رزینی با این طرح. در هر صورت، ارتباط معنایی با وضعیت نجومی روز اول فروردین حفظ خواهد شد.

چرا برای سال نو سبزه می‌کاریم؟

در دوران باستان، زمانی که اکثر مردم به کشاورزی مشغول بودند، چند روز پیش از فصل بهار، بذرهای انواع مختلف محصولات را در ستون‌های خشتی خاصی می‌ریختند. هر بذر در یک ستون قرار می‌گرفت و با مرطوب کردن آن، سعی می‌شد تا به سرعت رشد و سبز شود. هرچه بذری سریع‌تر و بهتر سبز می‌شد، نشانه‌ی خوبی از محصول بهتر و باردهی بیشتر در فصل جدید بود. این آیین به مرور زمان تغییر کرد و به روالی تبدیل شد که در امروزه انجام می‌دهیم؛ به این صورت که در روز سیزده بهار، سبزه‌ها را به دست طبیعت سپرده و به رشد و رونق خود ادامه می‌دهیم تا به عنوان غذای حیوانات خدمت کنند.