کنسول‌ها در خطر؟ هجوم سونی و مایکروسافت به دنیای کامپیوتر و موبایل

اگر بیش از ۱۵ سال است که در زمینه‌ی بازی‌های ویدیویی به هر شکلی فعالیت دارید، احتمالاً قبلاً جمله‌ی “کنسول‌ها به زودی کنار می‌روند” را شنیده‌اید. در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰، این پیش‌بینی برای صنعت پی‌سی گیمینگ مطرح بود که در حال مرگ بود. در آن زمان، کنسول‌ها در حال رشد بودند، تجربه‌ی بازی‌ها به صورت غیرقانونی جلوی رشد ناشران را گرفته بود و تنها بازی‌های قدیمی در صدر جدول فروش قرار داشتند. رایانه‌های شخصی به یادگار می‌مانند و همه‌چیز در آن زمان حول محور پلی‌استیشن می‌چرخید.

اما سپس، پلتفرم استیم و آثار مستقل به میان آمدند و وضعیت برای رایانه‌های شخصی متفاوت شد. در همین حال، حدود هشت سال پیش، کنسول‌های دستی در معرض خطر بودند. پلی‌استیشن ویتا شکست خورده بود، Nintendo ۳DS به نسخه‌ی قبلی خود فروش نداشت و بازی‌های گوشی‌های هوشمند به‌طور گسترده‌تری مورد توجه قرار گرفته بودند. همچنین، آیفون نیز وارد بازار شده بود و توجه زیادی به خود جلب کرده بود.

اما پس از آن، نینتندو با محصولی جدید به نام “سوئیچ” وارد بازار شد که در محدوده‌ای بین کنسول و موبایل قرار داشت و هیچ‌کس دیگر پایان کنسول‌های دستی را پیش‌بینی نمی‌کرد. اما در حال حاضر، وضعیت کمی متفاوت است. اطلاعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد بازار کنسول‌ها دیگر همانند گذشته نیست و شرکت‌هایی مانند ایکس‌باکس و پلی‌استیشن اخیراً بیشتر درباره‌ی استراتژی‌های چندپلتفرمی خود صحبت کرده‌اند.

اخیراً سونی اعلام کرد که هدف خود را برای ارسال ۲۵ میلیون دستگاه کنسول پلی‌استیشن ۵ در سال مالی جاری به ۴ میلیون کاهش داده است. این نشان می‌دهد که علی‌رغم موجودی کافی پلی‌استیشن ۵، فروش آن پشت پلی‌استیشن ۴ قرار دارد. در پرسش و پاسخ مالی که پس از این اعلامیه انجام شد، هیروکی توتوکی، مدیر ارشد اجرایی و مدیر ارشد مالی سونی، در مورد چگونگی انتشار بیشتر بازی‌های پلی‌استیشن ۵ بر روی رایانه‌های شخصی صحبت کرده است که بدون شک بخشی از برنامه‌ریزی برای افزایش درآمد است.

همچنین، ایکس‌باکس نیز اعلام کرده است که برخی از بازی‌های انحصاری خود را برای پلی‌استیشن ۵ عرضه خواهد کرد. این شرکت همچنین تمام تلاش خود را کرده تا به همه یادآوری کند که از سخت‌افزار فاصله نگیرد و آثار کلیدی آن برای ایکس‌باکس و رایانه‌های شخصی به‌طور کاملاً «انحصاری» باقی می‌مانند. ارقام فروش نیز نشان می‌دهند که تجارت کنسولی در حال حاضر رشد نداشته و بیش از ۱۸۰ میلیون دستگاه کنسول پلی‌استیشن ۲ و ایکس‌باکس در نسل‌های گذشته فروخته شده‌اند. این تعداد در دوران پلی‌استیشن ۳ و ایکس‌باکس ۳۶۰ کاهش یافت و بعد از آن برای پلی‌استیشن ۴ و ایکس‌باکس وان به حدود ۱۸۰ میلیون رسیده است که نسخه‌هایی مانند پرو و ایکس‌باکس وان ایکس به این میزان فروش کمک کرده‌اند.

اخیراً، رشد چشمگیری در درآمد حاصل از اشتراک‌ها، بسته‌های الحاقی بازی‌ها، خریدهای درون برنامه‌ای و جابجایی صنعت به سمت دیجیتالی شدن بازی‌ها اتفاق افتاده است. اما در این میان، پلی‌استیشن و ایکس‌باکس کاربری خود را به اندازه‌ی کافی گسترش نداده‌اند. همچنین، با افزایش سریع هزینه‌های توسعه که بر سودآوری فشار وارد می‌کند، این شرکت‌ها باید بازی‌های ارزان‌تری تولید کنند یا مشتریان بیشتری جذب کنند. نینتندو نیز این موضوع را پیچیده‌تر می‌کند.

ابتدا باید اشاره کرد که کنسول‌های این شرکت اکنون با رقبای خود هماهنگ نیستند، به عنوان مثال مشخص نیست که سوییچ با پلی‌استیشن ۴ مقایسه شود یا پلی‌استیشن ۵. همچنین، مشخص نیست که آن را در دسته‌ی یک کنسول دستی یا کنسول‌های خانگی قرار دهیم و در صورتی که هیبریدی باشد، آیا باید فروش کنسول‌های دستی را برای مقایسه در نظر بگیریم یا خیر. اگر این کار را انجام دهیم، از زمان اوج گرفتن دوران Wii، پلی‌استیشن ۳، ایکس‌باکس ۳۶۰، DS و PSP کاهش خیره‌کننده‌ای از نظر تعداد کاربران را مشاهده خواهیم کرد.

همچنین، نینتندو اغلب به عنوان یک بازار کاملاً متفاوت در نظر گرفته می‌شود. سوییچ به عنوان یک کنسول ساخته شده روی آثار انحصاری که در درجه‌ی اول خانواده‌ها را هدف قرار می‌دهد، در فضای متفاوتی نسبت به پلی‌استیشن و ایکس‌باکس قرار دارد. حتی رگولاتور‌هایی که تاثیر خرید اکتیویژن بلیزارد توسط مایکروسافت بر صنعت را تجزیه و تحلیل می‌کنند، نینتندو را با ایکس‌باکس و پلی‌استیشن متفاوت می‌دانند. اما آیا این تفاوت راه‌حل همه‌ی مشکلات ذکر شده نیست؟ هیچ کس نباید انتظار داشته باشد که بازار بدون معرفی چیزی متفاوت، سال به سال به رشد خود ادامه دهد. در واقع، از طریق نوآوری است که بازار‌ها رشد می‌کنند.

این حقیقت که نینتندو بازار رقیبی برای پلی‌استیشن یا ایکس‌باکس نیست، نشان دهنده دیدگاه محدودی به عنوان یک شرکت بازی است. در این اقتصاد تعاملی که بر روی نیازها و تمایلات مخاطبان متمرکز است، هر زمینه‌ای از سرگرمی از جمله فیلم، سریال، کتاب و حتی خواب هم رقیب برای گرفتن توجه است. یکی از دلایلی که بازار پلی‌استیشن و ایکس‌باکس به اندازه کافی رشد نکرده است، این است که تعداد زیادی از کاربران کنسول پیر می‌شوند و جوانان کافی در بازار حضور ندارند. بسیاری اعتقاد دارند که یکی از دلایل موفقیت نینتندو سوئیچ، این است که هماهنگ بازی برای هر دو نوع کاربر جوان و سنین بالاتر است. ارتباط آسان با والدین و فرزندانشان نیز یکی از ویژگی‌هایی است که سوئیچ را برای خانواده‌ها جذاب می‌کند.

نینتندو با ارائه بازی‌ها و سخت‌افزار مناسب، مخاطبان خود را جذب کرده است. ویژگی‌هایی مانند هیبریدی بودن، کنترل‌های جداشدنی، کنترل‌های حرکتی، صفحه‌ی لمسی، حالت رومیزی و غیره، تنوع و جذابیت نینتندو را برای افرادی که علاقه‌ای به پلی‌استیشن یا ایکس‌باکس ندارند، افزایش می‌دهد. نینتندو این ویژگی‌ها را با نرم‌افزارهای مناسب همراه می‌کند. علاوه بر بازی‌های معروف، پروژه‌هایی مانند Nintendo Labo، Ring Fit Adventure و آرمز، اگرچه همگی موفقیت‌آمیز نبوده‌اند، نمونه‌هایی از بازی‌های منحصر به فردی هستند که در سایر پلتفرم‌ها به راحتی دسترسی‌پذیر نیستند.

تاریخچه‌ی صنعت بازی نشان می‌دهد که هر کنسول با نوآوری‌هایی خاص به بازار معرفی شده است. از تغییرات کارتریج به سی‌دی، سپس دی‌وی‌دی و بعداً دیسک‌های بلوری، تا معرفی امکاناتی مانند ایکس‌باکس‌لایو، D-Pad، کنترل‌های حرکتی، کنترل‌های دوربین و غیره، تمامی این نوآوری‌ها جزئی از تکامل صنعت بازی بوده‌اند. با این حال، باید توجه داشت که این نوآوری‌ها برای افرادی که به طرز زیادی به آن‌ها توجه می‌کنند، با خطراتی همراه است. تجربه‌ی دوران ۳DS و Wii U نشان می‌دهد که استفاده از ویژگی‌هایی مانند صفحه نمایش سه بعدی و تبلت کنترلر، می‌تواند به شرکت‌ها خطراتی را به ارث بگذارد. ۳DS در نهایت بازار خود را پیدا کرد، اما توجه بیش از حد به ویژگی سه بعدی، به سود آن ضربه زد.

در گذشته، پلی‌استیشن و ایکس‌باکس نیز برخی از ایده‌های جالب را آزموده و اجرا کرده‌اند. سونی با محصولاتی همچون EyeToy، SingStar، PlayStation Move و به تازگی واقعیت مجازی، اقداماتی را در این زمینه داشت. اگرچه سونی هرگز به اندازه‌ی نینتندو در ساختن یک پلتفرم متمرکز نشد، اما این تلاش‌ها هدفی مشابه را داشتند؛ یعنی جلب توجه بیشتر بازیکنان پلی‌استیشن که به طور موفقیت‌آمیزی تا حدودی به دست آورده‌اند.

از سوی دیگر، مایکروسافت با خدماتی همچون ایکس‌باکس لایو و گیم پس، بسیاری از نوآوری‌های خود را ارائه کرده است. اگرچه برخی از نوآوری‌های سخت‌افزاری نیز وجود داشته است، مثلاً کینکت، که به منظور گسترش جمعیت بازیکنان ایکس‌باکس ۳۶۰ توسعه یافت و سپس با ایکس‌باکس وان بهبود یافته شد. این تلاش در نهایت شکست خورد زیرا تقاضا و جذابیت کافی برای آن ایجاد نشد و هیچ بازی مانند Wii Sports برای آن عرضه نشد که بازیکنان را جذب کند. بنابراین، ایکس‌باکس وان با کینکت بهبود یافته عرضه نشد تا مایکروسافت بتواند قیمت کنسول نسل هشتمی خود را کاهش دهد.

تلاش‌هایی همچون HoloLens و SmartGlass همچنان موجود بوده‌اند، اما هیچ‌کدام به طور کامل پتانسیل خود را نشان نداده‌اند. با این حال، این تلاش‌ها همچنان نشان می‌دهند که مایکروسافت به دنبال بررسی مواردی است که تنها یک دستگاه مخصوص می‌تواند ارائه دهد. این ابتکارات عادت دارند که از بین بروند، اما همچنان نشان می‌دهند که کنسول‌ها از رایانه‌های شخصی و گوشی‌های هوشمند متمایز هستند. با افزایش توانایی‌های فنی گوشی‌های هوشمند و دسترسی گسترده به رایانه‌های شخصی، کنسول‌ها باید واکنش نشان دهند و ویژگی‌های خود را نشان دهند، همانطور که در ابتدای دهه‌ی ۲۰۰۰ برای رایانه‌های شخصی و در سال ۲۰۱۷ برای کنسول‌های دستی انجام شد.

احتمالاً این تحلیل به اندازه کافی دقیق نیست، اما اگر به نسل نهم نگاه کنیم، دو پلتفرم را مشاهده می‌کنیم که در مقایسه با نسل‌های گذشته، ارتقاء چشمگیری نداشته‌اند. کنترلر دوال‌سنس پلی‌استیشن ۵ یک نوآوری جذاب است و رویکرد کنسول دوگانه‌ی ایکس‌باکس سری ایکس/اس منحصربه‌فرد است. با این حال، اغلب وقت‌ها وقتی درباره نسل نهم صحبت می‌کنیم، بیشتر به بهبود گرافیک و زمان بارگذاری سریع‌تر توجه می‌کنیم. باید توجه داشت که حتی بازی‌های محبوب نیز به طور قابل توجهی روی کنسول‌های فعلی، مانند کنسول‌های نسل قبل، اجرا می‌شوند.

هر دو شرکت مایکروسافت و سونی به دنبال جذب کاربران جدید و گسترش در بازارهای مختلف هستند، که این امر با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید و گران‌قیمتی همچون گاد آو وار و هیلو راه‌گشا می‌شود. این استراتژی کاملاً منطقی است که باید در کوتاه‌مدت نتایج قابل قبولی را به همراه داشته باشد. با این حال، همزمان، فشار موضوع چندپلتفرمی به بازار کنسول نشان می‌دهد. با این وجود، ما همچنان امیدواریم که سازندگانی وجود داشته باشند که به دنبال نوآوری و ساختن کنسولی جذاب هستند.