“The Pigeon Tunnel”: سفری به دنیای جاسوسی با جان لو کاره

مستند The Pigeon Tunnel، یک فیلم مستند بریتانیایی محصول سال ۲۰۲۳ به کارگردانی ارول موریس، به زندگی و حرفه جان لوکاره، نویسنده برجسته بریتانیایی مشهور به نگارش رمان‌های جاسوسی، می‌پردازد.

مستند The Pigeon Tunnel به زندگی شخصی و حرفه‌ای جان لوکاره، نویسنده برجسته بریتانیایی که به خاطر نگارش رمان‌های جاسوسی‌اش شهرت جهانی دارد، می‌پردازد. آثار لوکاره الهام‌بخش اقتباس‌های سینمایی بسیاری با کیفیت بالا بوده‌اند. این فیلم مستند برای اولین بار در پنجاهمین جشنواره فیلم تلوراید (Telluride Film Festival) در تاریخ ۱ سپتامبر ۲۰۲۳ به نمایش درآمد و با تحسین منتقدان مواجه شد. در واقع، هیئت ملی بازبینی فیلم (The National Board of Review of Motion Pictures) این اثر به کارگردانی ارول موریس را به عنوان یکی از پنج مستند برتر آن سال معرفی کرد.

The Pigeon Tunnel ترکیبی از فیلم‌های آرشیوی نادر، داستان‌های دراماتیک و مصاحبه‌های شنیدنی با خود جان لوکاره است و نگاهی شخصی و در عین حال روشن‌تر به دنیای ادبی این نویسنده و پس‌زمینه پرتنش دوران جنگ سرد که تأثیر عمیقی بر رمان‌های او گذاشت، ارائه می‌دهد. اگر به زندگی حرفه‌ای جان لوکاره و دنیای جذاب آثار جاسوسی و جنایی علاقه‌مند هستید، این مستند بی‌شک ارزش تماشا دارد.

جان لوکاره با نام اصلی دیوید جان مور کورنول، در ۱۹ اکتبر ۱۹۳۱ در شهر پوول، دورستِ انگلستان به دنیا آمد. او نویسنده‌ای برجسته و پرکار با ریشه‌های ایرلندی بود که به‌واسطه رمان‌های جاسوسی بی‌نظیرش به شهرت جهانی رسید. آثار او با مهارت خاصی دنیای تاریک جاسوسان، رازهای آن‌ها و دسیسه‌های بین‌المللی را به تصویر می‌کشد و به خاطر واقع‌گرایی، ابهامات اخلاقی، و طرح‌های پیچیده روایت شناخته می‌شوند.

رمان‌های جاسوسی لوکاره غالباً حول محور آژانس‌های اطلاعاتی و سیاست‌های دوران جنگ سرد می‌چرخد و در عین حال هم هیجان‌انگیز و هم قابل تأمل هستند. او در دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ در هر دو سازمان MI5 (سرویس امنیتی) و MI6 (سرویس اطلاعات مخفی) انگلستان فعالیت می‌کرد که این تجربه به طرز قابل توجهی دانش او را در خلق رمان‌های جاسوسی و جنایی تقویت کرد.

یکی از برجسته‌ترین آثار لوکاره، رمان The Spy Who Came in from the Cold (جاسوسی که از سرما وارد شد) است که در سال ۱۹۶۳ منتشر شد. این رمان به پرفروش‌ترین کتاب آن سال تبدیل شد و فیلمی به کارگردانی مارتین ریت در سال ۱۹۶۵ با همین عنوان از آن اقتباس شد. این فیلم در سال ۱۹۶۶ جایزه بهترین فیلم بریتانیایی را از آکادمی هنرهای سینمایی و تلویزیونی بریتانیا (بفتا) دریافت کرد و بازیگرانی چون ریچارد برتون، کلیر بلوم، اسکار ورنر و فیلیپ ماداک در آن ایفای نقش کردند.

یکی دیگر از آثار شاخص لوکاره Tinker Tailor Soldier Spy (بندزن، خیاط، سرباز، جاسوس) است که اقتباس سینمایی آن در سال ۲۰۱۱ به کارگردانی توماس آلفردسن ساخته شد. این فیلم با بازیگری گری الدمن، کالین فرث، تام هاردی و بندیکت کامبربچ تحسین منتقدان را برانگیخت. گری الدمن در نقش جرج اسمایلی، شخصیت محبوب رمان‌های لوکاره، بازی درخشانی ارائه داد و برای این نقش نامزد جایزه اسکار شد. فیلم Tinker Tailor Soldier Spy همچنین جوایزی از جمله جایزه بهترین فیلم‌نامه اقتباسی را از بفتا به دست آورد.

بسیاری از اقتباس‌های سینمایی و تلویزیونی از رمان‌های جان لوکاره به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند. داستان‌پردازی او در رمان‌هایش به قدری قوی بود که مخاطبانی در سراسر جهان را جذب کرد و از مرزهای بریتانیا فراتر رفت. لوکاره به عنوان یکی از بزرگ‌ترین رمان‌نویسان دوران پس از جنگ جهانی دوم و جنگ سرد شناخته می‌شود؛ نویسنده‌ای که روایت‌های پیچیده‌ای خلق کرده و شخصیت‌هایی غنی و پیچیده را به تصویر کشیده که اغلب با تصمیمات اخلاقی دشوار و دو راهی‌های سخت روبرو می‌شوند. در اینجا به چند اثر برجسته او اشاره می‌کنیم:

رمان The Spy Who Came in From the Cold که در سال ۱۹۶۳ منتشر شد، یکی از موفق‌ترین آثار جان لوکاره به شمار می‌رود و همچنان به عنوان یک شاهکار ادبی در ژانر جاسوسی شناخته می‌شود. این رمان با دقت و فشردگی خاصی نوشته شده است، به طوری که نویسنده با وسواس زیادی در انتخاب کلمات، از هرگونه پرگویی خسته‌کننده اجتناب کرده است. داستان با تنشی فراگیر و به زبانی بسیار درخشان روایت می‌شود و پایان‌بندی تکان‌دهنده و شوکه‌کننده‌ای دارد. برای علاقه‌مندان به آثار جاسوسی و جنایی، خواندن این رمان تجربه‌ای بسیار لذت‌بخش خواهد بود.

رمان “Tinker Tailor Soldier Spy” که در سال ۱۹۷۴ منتشر شد، اغلب به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تریلرهای جاسوسی تا کنون شناخته می‌شود. این کتاب با روایتی پرتنش به جستجوی جاسوسی درون سرویس اطلاعاتی بریتانیا می‌پردازد و شاید بهترین اثر لوکاره در دوران اوج جنگ سرد باشد.

رمان “The Honourable Schoolboy” که در سال ۱۹۷۷ منتشر شد، بخشی از مجموعه‌ای با محوریت شخصیت محبوب جرج اسمایلی است. این کتاب به پیچیدگی‌ها و فتنه‌های دنیای جاسوسی پرداخته و در ادامه رمان معروف قبلی لوکاره نوشته شده است. این اثر را می‌توان کاوشی متقاعدکننده در دنیای جاسوسی از نگاه جان لوکاره دانست.

رمان “The Looking Glass War” که در سال ۱۹۶۵ منتشر شد، با لحنی تلخ و طنزآمیز، داستان مأموریتی را روایت می‌کند که از همان ابتدا محکوم به شکست است. این اثر در اصل یک مطالعه برای مقطع فوق لیسانس جان لوکاره بود که در آن به نمایش تنفر و بیزاری او از حرفهٔ جاسوسی می‌پردازد و بعدها به شکل یک رمان درآمد.

رمان “Smiley’s People” که در سال ۱۹۷۹ منتشر شد، یکی دیگر از آثار در دنیای شخصیت جرج اسمایلی است. این رمان به‌عنوان پایانی بر داستان “Tinker Tailor Soldier Spy” عمل می‌کند و با دقت و جذابیت به بررسی موضوعاتی چون وفاداری، خیانت، و هزینه‌های انسانی جاسوسی می‌پردازد.

شیفتگی جان لوکاره به موضوعات جاسوسی عمیقاً از تجربیات شخصی او در دوران حضورش در سازمان‌های اطلاعاتی بریتانیا و همچنین پس‌زمینه تاریخی جنگ سرد نشأت می‌گرفت. به‌عنوان یک افسر اطلاعاتی سابق، او از دنیای مخفیانه‌ای که سال‌ها در آن زندگی کرده بود، برای نوشتن بسیاری از رمان‌هایش الهام گرفت. آثار او منعکس‌کنندهٔ ضوابط پیچیده اخلاقی، خیانت و هزینه‌های انسانی مرتبط با جاسوسی است و در عین حال، ترکیبی بی‌نظیر از واقع‌گرایی و تعلیق را به نمایش می‌گذارد که او را به استادی در ژانر هیجان‌انگیز جاسوسی تبدیل کرده است.

در میان اقتباس‌های فراوان از آثار جان لوکاره، فیلم “A Most Wanted Man” محصول ۲۰۱۴ به کارگردانی آنتون کوربین یکی از بهترین‌هاست. این فیلم، بدون پرده‌پوشی، واقعیت‌های تاریک و سیاهی‌های پنهان در لایه‌های زیرین سازمان‌های جاسوسی را به تصویر می‌کشد. فیلیپ سیمور هافمن، بازیگر فقید، با نقش‌آفرینی فوق‌العاده‌ای شخصیت مأمور ضدتروریستی اصلی را به تصویر کشید، حضوری که جای خالی او همیشه در سینما احساس می‌شود. او همراه با ریچل مک‌آدامز، ویلم دفو و رابین رایت، سردی و خشکی دنیای جاسوسی خلق‌شده توسط جان لوکاره و کارگردانی‌شده توسط آنتون کوربین را به‌خوبی به تصویر کشیدند. اگر به ژانر جاسوسی علاقه‌مند هستید، تماشای این فیلم را در اولویت قرار دهید. این فیلم قبل از درگذشت جان لوکاره در ۱۲ دسامبر ۲۰۲۰ و در سن ۸۹ سالگی ساخته شد و در سال ۲۰۲۳ از اپل تی‌وی پلاس پخش شد.

ارول مارک موریس، که در ۵ فوریه ۱۹۴۸ به دنیا آمد، یک کارگردان آمریکایی است که به‌واسطه مستندهای منحصربه‌فردش که به بررسی عمیق سوژه‌هایش می‌پردازد، شناخته می‌شود. از آثار معروف او می‌توان به مستند مه جنگ: یازده درس از زندگی رابرت اس. مک‌نامارا (۲۰۰۳) اشاره کرد که مانند این مستند از جان لوکاره، با نگاهی موشکافانه به زندگی شخصی، حرفه‌ای و تصمیمات رابرت اس. مک‌نامارا، وزیر دفاع سابق ایالات متحده آمریکا، به نقش او در جنگ ویتنام پرداخته است. موریس همچنین چندین مستند دیگر را کارگردانی کرده است، از جمله مستند آقای مرگ: ظهور و سقوط فرد ای. لشر (۱۹۹۹) که درباره فردی است که هولوکاست را انکار می‌کرد و بعدها به عنوان تکنسین اجرای اعدام فعالیت کرد.

ارول مارک موریس، کارگردان مستند The Thin Blue Line(خط آبی باریک) است، مستندی که در نظرسنجی مجله *Sight & Sound* در فهرست بهترین مستندهای تاریخ، رتبه پنجم را به دست آورد. این مستند آمریکایی که در سال ۱۹۸۸ تولید شد، به محاکمه و محکومیت رندال دیل آدامز به جرم تیراندازی به افسر پلیس دالاس، رابرت دبلیو وود، در سال ۱۹۷۶ می‌پردازد. موریس هنگام تحقیق برای ساخت فیلمی درباره دکتر جیمز گریگسون، روان‌پزشکی که در تگزاس با لقب “دکتر مرگ” شناخته می‌شد و با قطعیت کامل شهادت می‌داد که متهمان، از جمله رندال آدامز، حتماً مجدداً مرتکب جرم خواهند شد، به موضوع این مستند برخورد کرد و سرانجام *The Thin Blue Line* را ساخت. این فیلم با تأثیرگذاری بی‌سابقه خود، باعث تغییر رأی دادگاه شد. علاوه بر مستندسازی، ارول موریس فیلم‌های تبلیغاتی و موزیک ویدئو نیز کارگردانی کرده و کتاب‌های متعددی از جمله *Believing Is Seeing: Observations on the Mysteries of Photography را به نگارش درآورده است.