کشف قدیمی‌ترین الفبای جهان در سوریه

کشف یک استوانه سفالی در سوریه ممکن است تاریخ پیدایش الفبا را تا ۱۵۰۰ سال پیش‌تر بازگرداند. این پلاک باستانی که نام صاحبش را در بر دارد، ممکن است رازهای جدیدی را فاش کند.

پژوهشگران ممکن است موفق به رمزگشایی قدیمی‌ترین نمونه شناخته‌شده از نوشتار الفبایی در جهان شده باشند. این نوشته که احتمالاً یک پلاک هدیه است، تقریباً ۴۵۰۰ سال قدمت دارد.

این استوانه سفالی کوچک از جنس گل رس که در مقبره‌ای در شمال سوریه کشف شده، شامل کلمه «سیلانو» است که ممکن است نام فردی باشد. مقبره‌ای که این استوانه در آن یافت شده، شامل شش اسکلت و در محوطه باستانی «تل ام‌المره» بین حلب و رود فرات قرار دارد. گلن شوارتز، باستان‌شناس دانشگاه جانز هاپکینز، این استوانه و سه استوانه مشابه دیگر را در این محوطه کشف کرده است.

الفبا با تقسیم کلمات به حروف منفرد مصوت و صامت، یادگیری نوشتار را ساده‌تر کرده است. علاوه بر این، الفبا معمولاً شامل تعداد کمی از حروف، بین ۲۰ تا ۴۰ حرف، است. در مقابل، سیستم‌های نوشتاری پیشین مانند هیروگلیف مصری و خط میخی بین‌النهرینی از صدها نماد برای نمایش کلمات یا هجاها استفاده می‌کردند.

پژوهشگران پیشتر گمان می‌کردند که اولین الفبا حدود ۱۹۰۰ سال قبل از میلاد در مصر ایجاد شده است.

قبل از این کشف، پژوهشگران بر این باور بودند که نخستین الفبا حدود ۱۹۰۰ سال پیش از میلاد در شبه‌جزیره سینا، در بخش آسیایی مصر، توسط مردمی که به زبان سامی صحبت می‌کردند، شکل گرفته است. این الفبا که نیاسینایی نامیده می‌شود، از نمادهای هیروگلیفی بازتفسیر شده بود. با این حال، یافته‌های جدید نشان می‌دهند که فرآیند استفاده از حروف مشتق‌شده از هیروگلیف ممکن است در مناطق دیگر خاور نزدیک و در زمانی بسیار پیش‌تر آغاز شده باشد.

شوارتز به ساینتیفیک امریکن می‌گوید: «این کشف، نگرش ما را نسبت به پیدایش الفبا به طور کلی تغییر می‌دهد.» استوانه‌های کشف‌شده دارای سوراخ‌های کوچکی هستند که احتمالاً برای عبور نخ و استفاده به عنوان پلاک طراحی شده‌اند. او حدس می‌زند که «سیلانو» ممکن است نام فرستنده یا گیرنده کالاهایی باشد که همراه مردگان در مقبره قرار گرفته‌اند. این کالاها به همراه ساکنان مقبره در زندگی پس از مرگ قرار می‌گرفتند. مقبره احتمالاً متعلق به خانواده‌ای ثروتمند و قدرتمند در شهر بوده است.

استوانه‌ها در سال ۲۰۰۴ کشف شدند و تاریخ‌گذاری رادیوکربنی نشان داد که قدمت گل رس استوانه‌ها به حدود ۲۴۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد. شوارتز یافته‌های خود را در سال ۲۰۲۱ در مجله ایتالیایی Pasiphae منتشر کرد، اما به دلیل احتیاط در تفسیر حکاکی‌ها به عنوان حروف الفبا، توجه چندانی به آن نشد. او می‌گوید: «شاید خیلی ترسو و خجالتی بودم.»

استوانه سفالی تقریباً به اندازه بند انگشت است و نام «سیلانو» روی آن به چشم می‌خورد.

شوارتز اخیراً با اعتماد به نفس بیشتری نظریه‌اش را در نشست سالانه انجمن تحقیقات خارجی آمریکا مطرح کرد. برخی پژوهشگران که تصاویر استوانه‌ها را مشاهده کرده بودند، خواستار شواهد بیشتری شدند تا ثابت کنند که حکاکی‌ها واقعاً حروف الفبا هستند.

فلیپا استیل، پژوهشگر دانشگاه کمبریج، می‌گوید: «وقتی تعداد نمادها محدود است، تشخیص اینکه یک سیستم نوشتاری است یا نه، دشوار می‌شود. ما به شواهد بیشتری نیاز داریم تا اطمینان حاصل کنیم که این حکاکی‌ها واقعاً با خط نیاسینایی تطابق دارند، نه اینکه صرفاً به طور تصادفی شبیه به آن باشند.»

تغییر نحوه ارتباط انسان‌ها

پروفسور شوارتز که این استوانه‌ها را در سال ۲۰۰۴ کشف کرد، بر این باور است که پیش از ابداع الفبا، انسان‌ها به سیستم هیروگلیف متکی بودند. هیروگلیف‌ها شامل حروفی بودند که با کشیدن تصاویر جانوران و اشیا ایجاد می‌شدند.

به نظر می‌رسد حروف نسبتاً قدیمی از سومر یا عیلام در میان‌رودان منشا گرفته باشند. شوارتز معتقد است نوشتار الفبایی شیوه‌های زندگی، تفکر و ارتباط انسان‌ها را به طور بنیادین تغییر داده است. این کشف جدید نشان می‌دهد که مردم خیلی زودتر از آنچه که تصور می‌کردیم و در مکانی متفاوت، در حال آزمایش فناوری‌های جدید ارتباطی بوده‌اند. پروفسور شوارتز به همراه همکارانش از دانشگاه آمستردام یک کاوش باستان‌شناسی ۱۶ ساله را در تل ام‌المری، یکی از قدیمی‌ترین شهرهای خاورمیانه، هدایت کرد.

کشفیات تل‌ ام‌المری

در تل ام‌المری، باستان‌شناسان مقبره‌هایی کشف کردند که به دوران اوایل عصر برنز تعلق دارند، دوره‌ای که حدوداً بین ۳۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد ادامه داشته است. یکی از مقبره‌ها که به‌خوبی حفظ شده بود، شامل ۶ اسکلت، جواهرات طلا و نقره، ظروف آشپزی، نوک نیزه‌ای و ظروف سفالی سالم بود.

در کنار این ظروف سفالی، ۴ استوانه یا لوله سفالی که به‌طور ملایمی پخته شده بودند و به‌نظر می‌رسید روی آنها نوشتار الفبایی حک شده است، یافت شدند. پروفسور شوارتز می‌گوید: «پیش‌تر دانشمندان بر این باور بودند که الفبا در مصر یا اطراف آن پس از ۱۹۰۰ پیش از میلاد اختراع شده است، اما اشیای کشف‌شده ما قدیمی‌ترند و از منطقه‌ای متفاوت به‌دست آمده‌اند که نشان می‌دهد ممکن است تاریخچه الفبا منشا کاملاً متفاوتی از آنچه که قبلاً تصور می‌کردیم داشته باشد.»