نغمه‌های ماندگار: سفری در دنیای فیلم‌های پیانو

ویژگی‌های یک پیانیست برجسته بر اساس ولادیمیر اشکنازی، آهنگساز و رهبر ارکستر روسی، این‌گونه است: “یک پیانیست خوب به دنبال کمال نیست بلکه عیب‌ها را در آغوش می‌گیرد و آن‌ها را به هنر تبدیل می‌کند.” این جمله، به وضوح نشان می‌دهد که پیانیست‌های استثنایی، با درک و شناخت دقیق از عیب‌ها، از آن‌ها به عنوان بخشی از خود هنر استفاده می‌کنند. این شیوه برخورد با عیب‌ها و تضادهای انسانی، باعث می‌شود که هنر پیانو نه تنها زیبایی بلکه عمق و واقعیت زندگی را نیز به تصویر بکشد. از طریق فیلم‌ها و کتاب‌هایی که به زندگی نوازندگان پیانو می‌پردازند، ما شاهد این فرآیند هستیم و با روند پیشرفت و فروپاشی‌هایی که این هنرمندان نابغه تجربه می‌کنند، آشنا می‌شویم.

• چه خبر شد خانم سیمون؟ (What Happened, Miss Simone?)

  

• سال انتشار: ۲۰۱۵
• کارگردان: لیز گارباس
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۰ از ۱۰۰

این مستند نامزد اسکار، به‌طور صادقانه‌ای از زندگی خواننده و آهنگساز معروف، نینا سیمون، حرف می‌زند. او یکی از محبوب‌ترین خواننده‌های جاز و بلوز در دهه‌های ۵۰ و ۷۰ میلادی بود و استعداد ویژه‌ای در پیانو نوازی داشت. این مستند به‌طور کامل به زندگی حرفه‌ای و مسائل روحی و جسمی او می‌پردازد. او به‌عنوان یک هنرمند آفریقایی-آمریکایی با نژادپرستی و تبعیض‌های اجتماعی نیز دست و پنجه نرم می‌کرد.

“چه خبر شد خانم سیمون؟” از طریق عکس‌ها و فیلم‌های آرشیوی، مصاحبه‌های اختصاصی با خانواده و همکاران، و با اجراهای زنده، تصویر کاملی از زندگی و هنر نینا سیمون ارائه می‌دهد. این فیلم نه تنها شما را با شخصیت پیچیده‌ی سیمون آشنا می‌کند بلکه به‌خوبی نشان می‌دهد که او چه پیانیست درجه‌یکی بوده است.

• آمادئوس (Amadeus)

• سال انتشار: ۱۹۸۴
• کارگردان: میلوش فورمن
• بازیگران: اف. موری آبراهام، تام هولس، الیزابت بریج، سیمون کالو، روی دوتریس، کریستین ابرسول، جفری جونز
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۴ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۹ از ۱۰۰

حتی اگر به موسیقی کلاسیک علاقه‌ای ندارید، احتمالاً نام ولفگانگ آمادئوس موتزارت را شنیده‌اید. «آمادئوس»، اقتباسی از نمایشنامه‌ای به همین نام نوشته‌ی پیتر شیفر (که خود اقتباسی آزاد از نمایشنامه‌ی روسی «موتزارت و سالیری» نوشته‌ی الکساندر پوشکین است)، به بررسی بعضی جوانب از زندگی و هنر موتزارت می‌پردازد.

این فیلم با آغاز داستان از زندگی یک آهنگساز مشهور، آنتونیو سالیری (اف. موری آبراهام) در آستانه‌ی مرگ، که رازی بزرگ را فاش می‌کند، آغاز می‌شود. این راز نشان می‌دهد که او، موتزارت (تام هولس)، نابغه‌ی موسیقی جهان را مسموم کرده و به قتل رسانده است. داستان از اولین ملاقات این دو شخصیت و رفتارهای ناامیدکننده‌ای که موتزارت به نمایش گذاشته شده، شروع می‌شود. استعداد برجسته‌ی موتزارت برای سالیری تهدیدآمیز بوده و او آن را به عنوان یک حمله از سوی پروردگار می‌پندارد. به همین دلیل تمام تلاشش را برای نابود کردن رقیب خود به کار می‌گیرد تا در نگاه مردم و دربار، محبوب‌تر شود. این فیلم، شاید در مورد دیوانگی‌هایی باشد که از موسیقی ناشی می‌شود، اما در عین حال یک برداشت جزئی از شرایط اجتماعی و فرهنگی اروپای قرن هجدهم نیز ارائه می‌دهد.

•  کتاب سبز (Green Book)

• سال انتشار: ۲۰۱۸
• کارگردان: پیتر فارلی
• بازیگران: ویگو مورتنسن، ماهرشالا علی، لیندا کاردلیانی، اقبال طبا، سباستین مانیسکالو، برایان استپانک
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۲ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۷ از ۱۰۰

«کتاب سبز» داستان واقعی پیانیست جاز معروف، دان شرلی را در سال ۱۹۶۲ روایت می‌کند که برای شروع تور کنسرت جنوبی خود آماده می‌شود. او نیاز به یک راننده و محافظ دارد و بنابراین یک خلافکار ایتالیایی-آمریکایی به نام تونی لیپ (ویگو مورتنسن) را استخدام می‌کند. این دو مرد در بسیاری از جوانب متفاوتند؛ شرلی از دنیای آدم‌های فرهیخته است در حالی که تونی مردی کم‌سواد و با دیدگاه محدود است. با این حال، در طول سفر، یک دوستی نامتعارف بین آن‌ها شکل می‌گیرد.

پیتر فارلی در این فیلم به موضوعاتی همچون دوستی، تغییر نگرش‌های اجتماعی، نژادپرستی و اتحاد پرداخته و به ما یادآوری می‌کند که می‌توان از تفاوت‌ها و مشکلات عبور کرد و نباید در برابر آدم‌های متفاوت جبهه گرفت. با بازی درخشان ویگو مورتنسن و ماهرشالا علی، «کتاب سبز» جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم سال را سزاوارانه به دست آورد و یک برداشت تحسین‌برانگیز از شخصیت و دیدگاه یک پیانیست خوش‌آتیه را ارائه می‌دهد.

• اسکات جاپلین (Scott Joplin)

• سال انتشار: ۱۹۷۷
• کارگردان: جرمی کاگان
• بازیگران: بیلی دی ویلیامز، کلیفتون دیویس، مارگارت اوری، آرت کارنی، سیمور کاسل، تاج محل، مابل کینگ
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۵ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۵ از ۱۰۰

در دهه ۲۰ میلادی، موسیقی جاز به شکوه خود رسید و پیش از آن، رگتایم هم مورد توجه بود. فیلم «اسکات جاپلین» به زندگی و آثار این نوازنده و آهنگساز معروف رگتایم، مشهور به عنوان «پادشاه رگتایم» می‌پردازد. این اثر جرمی کاگان به بررسی زندگی شخصیت اصلی و نقش او در توسعه موسیقی رگتایم می‌پردازد.

فیلم با بودجه‌ی کمتر و به‌عنوان یک فیلم تلویزیونی آغاز شد، اما در نهایت به دلیل پتانسیل بالایش، تصمیم گرفته شد تا در سینماها نیز نمایش داده شود. علاوه بر زمان‌های شکوهمند، دوران سختی‌های هنری جاپلین نیز در این فیلم پوشش داده شده است.

• گلوله‌های بزرگ آتش (Great Balls of Fire!)

• سال انتشار: ۱۹۸۹
• کارگردان: جیم مک‌براید
• بازیگران: دنیس کواید، وینونا رایدر، الک بالدوین، تری ویلسون، استیو آلن، لیسا بلونت، لیزا جین پرسکی
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۳ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۶۳ از ۱۰۰

«گلوله‌های بزرگ آتش» داستان دراماتیکی از زندگی جری لی لوئیس، ستاره‌ی موسیقی راک، را به تصویر می‌کشد. این فیلم به زمان جوانی او می‌پردازد، از روزهایی که او به عنوان پیانیست آغاز می‌کند تا جایی که به یکی از برجسته‌ترین فردی در دهه ۵۰ میلادی می‌رسد. همچنین، رویدادهایی از جمله ازدواج او با عموزاده‌ی ۱۳ ساله‌اش نیز در این فیلم مورد بررسی قرار می‌گیرد.

دنیس کواید با بازی قوی خود، ابعاد شخصیت جری لوئیس را به بهترین شکل به تصویر می‌کشد. وی نقش یک نابغه‌ی موسیقی را بازی می‌کند که در عین حال با دیوانگی‌های خود مبارزه می‌کند. این فیلم، با تمرکز بر روی روحیات و دیدگاه‌های لوئیس به جهان، به ما امکان می‌دهد نزدیک‌تر به این هنرمند و شخصیت پرجنب و جوش بشویم. اگرچه برخی جنبه‌های داستان تغییر یافته و دخل و تصرف کارگردان در آن قابل مشاهده است، اما لحظه‌ای که کواید پیانو را به آتش می‌کشد و دیوانه‌وار نوازش می‌کند، ممکن است کافی باشد تا ما را از ضعف‌های احتمالی فیلم عبور دهد.

•  افسانه‌ ۱۹۰۰ (The Legend of 1900)

• سال انتشار: ۱۹۹۸
• کارگردان: جوزپه تورناتوره
• بازیگران: تیم راث، پروییت تیلور وینس، میلانی تیری، بیل نون، پیتر وان، گابریلیه لاویا، آنیتا تساگاریا
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۵۶ از ۱۰۰

فیلم “افسانه ۱۹۰۰” اثری از جوزپه تورناتوره است که با وجود نقدهایی که از سوی منتقدان دریافت کرد، به عنوان یکی از آثار برجسته دهه‌ی ۹۰ میلادی شناخته می‌شود. داستان در قالب فلش‌بک روایت می‌شود و به یک نوزاد یتیم به نام دنی (تیم راث) می‌پردازد که توسط اعضای خدمه یک کشتی بزرگ پیدا می‌شود و نام او را ۱۹۰۰ می‌گذارند. این کودک، با گذشت زمان، به یک نوازنده‌ی پیانوی برجسته تبدیل می‌شود که برخی از دوستانش او را تشویق به ترک کشتی و پیگیری رویاهایش می‌کنند، اما ۱۹۰۰ علاقه‌ای به این کار ندارد.

با اینکه برخی منتقدان نقدهایی به فیلم ابراز کرده‌اند، مانند ناکارامدی‌های تاریخی و نبود واقع‌گرایی، اما جوزپه تورناتوره در تلاش بوده که یک داستان فانتزی و خیالی را ارائه دهد که مخاطب را در خود جا می‌دهد. این فیلم با جهانی پر از خیال‌پردازی و رویاها شناخته می‌شود که حتی نام آن نیز به این مسئله اشاره دارد. به طور کلی، اگرچه نقاط ضعفی در فیلم مشاهده می‌شود، اما اگر با این اثر همراه شوید، تجربه‌ی جذابی از سینما خواهید داشت.

• ضربان قلب من متوقف شده ‌است (The Beat That My Heart Skipped)

• سال انتشار: ۲۰۰۵
• کارگردان: ژاک اودیار
• بازیگران: رومن دوریس، نیلز آرستروپ، لین دام فان، امانوئل دووس، ملانی لوران، ژونتان زکی، ژیل کوئن
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۶ از ۱۰۰

“ضربان قلب من متوقف شده است” یکی از فیلم‌های برجسته سینمای فرانسه در دو دهه‌ی اخیر است، که در واقع یک بازسازی از فیلم آمریکایی “انگشت‌ها” (۱۹۷۸) ساخته‌ی جیمز توباک است. داستان آن مربوط به زندگی توماس (با بازی رومن دوریس)، یک جوان پرخاشگر است که با جرم و جنایت همراه شده است. او اما از این وضعیت خسته شده و دیگر نمی‌خواهد به عنوان یک گانگستر زندگی کند؛ به جای آن، می‌خواهد هنری را دنبال کند و استعدادهایش را به نمایش بگذارد.

توماس پیانو را یاد می‌گیرد و با گذر زمان، رویاهایش را به واقعیت می‌پیونداند تا به یک پیانیست کنسرت مشهور تبدیل شود. اما گذشته او رهاش نمی‌کند و اشتباهات گذشته‌اش، باعث مشکلاتی برای آینده‌ی هنری‌اش می‌شود. این فیلم به ما یادآوری می‌کند که با وجود تمامی سختی‌ها، موسیقی همچنان می‌تواند راهی به رستگاری باشد.

• معلم پیانو (The Piano Teacher)

• سال انتشار: ۲۰۰۱
• کارگردان: میشائیل هانکه
• بازیگران: ایزابل هوپر، بونوآ ماژیمل، آنا سیگالویچ، سوزانه لوتار، اودو سامل
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۳ از ۱۰۰

“معلم پیانو” اقتباسی تفکربرانگیز از رمانی به همین نام اثر الفریده یلینک است. داستان این فیلم درباره‌ی زنی به نام اریکا (با بازی ایزابل هوپر) می‌باشد که در سن چهل سالگی هنوز مجرد است و به عنوان معلم پیانو کار می‌کند. اریکا منزوی و پریشان‌بین است و با مشکلاتی در روابط مردانه روبرو است. اما زندگی‌اش تغییر می‌کند زمانی که با دانشجویی به نام والتر (با بازی بونوآ ماژیمل) آشنا می‌شود، که یک پیانیست آماتور است. این آشنایی باعث آغاز یک رابطه‌ی نامتعارف بین آن‌ها می‌شود.

میشائیل هانکه، با همکاری ایزابل هوپر، توانسته است زنی پیچیده و مبهم را به تصویر بکشد که توانایی‌ها و مشکلات زندگی او را نشان می‌دهد. اریکا یک زن تلخ و شکست‌خورده است که رابطه‌ی مسموم با مادرش و روابط ناکام با مردان، او را به سمت نگرانی‌های روحی و اضطرابات روانی می‌کشاند. پیانو تنها چیزی است که او را به شادی و رهایی نزدیک می‌کند. “معلم پیانو” از نظر محتوا و سبک فیلم‌سازی، برای همه‌ی سلیقه‌ها مناسب نیست، اما اگر با آثار میشائیل هانکه آشنا نیستید، با دقت می‌توانید آن را تماشا کنید.

• درخشش (Shine)

• سال انتشار: ۱۹۹۶
• کارگردان: اسکات هیکس
• بازیگران: جفری راش، نوآ تیلور، آرمین مولر-اشتال، جان گیلگد، لین ردگریو، کریس هیوود، گوگی ویدرز
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۱ از ۱۰۰

این فیلم، داستان زندگی دیوید هلفگات، یک پیانیست مشهور استرالیایی، را روایت می‌کند. از جوانی او با اختلال اسکیزوافکتیو مواجه می‌شود و این اختلالات روانی او را به سال‌ها در آسایشگاه روانی می‌اندازد. تحمل زخم‌های روحی و اجتناب از رفتارهای سودجویانه پدرش، هلفگات را به راه موسیقی سوق می‌دهد و او تصمیم می‌گیرد رویاهای خود را در موسیقی دنبال کند.

این فیلم به‌طور همزمان به وضعیت روانی پیچیده‌ی هلفگات و ساخته‌های دلنشین پرداخته است و به یک اثر روان‌شناختی تبدیل شده است. جفری راش با بازی درخشان خود، کشمکش‌های روانی هلفگات را به تصویر می‌کشد. «درخشش» همانند دیگر فیلم‌های این فهرست، نشان می‌دهد که موسیقی چگونه می‌تواند زخم‌ها را التیام بخشد و انسان‌های شکست‌خورده را نجات دهد.

• پیانیست (The Pianist)

• سال انتشار: ۲۰۰۲
• کارگردان: رومن پولانسکی
• بازیگران: آدرین برودی، توماس کرچمان، فرنک فینالی، مورین لیپمن، امیلیا فاکس، زبیگنیف زاماخوفسکی
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۵ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۵ از ۱۰۰

حمله‌ی آلمان نازی به ورشو، پایتخت لهستان در سال ۱۹۳۹، باعث مرگ هزاران بی‌گناه و تحت‌تاثیر قرارگیری هنرمندان شد. «پیانیست»، ساخته‌ای بی‌نظیر از رومن پولانسکی، داستان زندگی ووادیسواف اشپیلمان، یک پیانیست تحسین‌شده، در جریان این رویدادها را به تصویر می‌کشد. او در برابر تلخی‌هایی که دید، ایستادگی کرد و به نماد امید و پایداری تبدیل شد.

پولانسکی این فیلم را بر اساس خاطرات اشپیلمان ساخته و تصویری تاثیرگذار از بقا در شرایط غیرممکن ارائه داد. بازی آدرین برودی نیز بی‌نظیر بود. «پیانیست» در نهایت درباره‌ی انسانیت است؛ افرادی که در بدترین شرایط، به اخلاقیات و اعتقادات خود پایبند می‌مانند و تسلیم نمی‌شوند. برای اشپیلمان، پیانو تنها سلاحی است که در دسترس دارد و ممکن است همین کافی باشد تا از بحران عبور کند.