قبل از مصرف نوشابه های انرژی‌زا، این اطلاعات را بدانید

نوشابه‌های انرژی‌زا همان‌طور که از نامشان پیداست، برای افزایش انرژی، هوشیاری و تمرکز افراد طراحی می‌شوند. در سال‌های اخیر، مصرف این نوشیدنی‌ها گسترش یافته و دیگر تنها محدود به مردان جوان نیست. دانشجویان برای باقی ماندن هوشیار در شب‌های امتحان، رانندگان جاده‌ای در مسیرهای طولانی، کارگران شیفت شب، و ورزشکارانی که به‌علاوه مصرف پودر پروتئین به دنبال انرژی بیشتر هستند، از جمله افرادی هستند که به سراغ این نوشیدنی‌ها می‌روند. با این حال، پزشکان و متخصصان بهداشت نسبت به عوارض نوشابه‌های انرژی‌زا هشدار می‌دهند و بر این عقیده‌اند که مصرف این نوشیدنی‌ها می‌تواند برای بسیاری از افراد پیامدهای منفی به دنبال داشته باشد.

نوشابه انرژی زا چیست؟

نوشابه‌های انرژی‌زا حاوی موادی هستند که برای افزایش انرژی و بهبود عملکرد ذهنی افراد تولید و عرضه می‌شوند. نمونه‌هایی از نوشابه‌های انرژی‌زای محبوب عبارتند از: ردبول، مانستر، هایپ، هپی لایف، بلک برن و لایف استار. تقریباً تمامی نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای تحریک عملکرد مغز و افزایش هوشیاری و تمرکز حاوی کافئین هستند، هرچند مقدار کافئین در هر محصول می‌تواند متفاوت باشد.

این نوشیدنی‌ها معمولاً حاوی چندین ماده دیگر نیز هستند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• قند: معمولاً منبع اصلی کالری در نوشابه‌های انرژی‌زا قند است، هرچند برخی از این نوشیدنی‌ها بدون قند و کم‌کربوهیدرات هستند.
• ویتامین‌های گروه B: این ویتامین‌ها نقش مهمی در تبدیل غذای مصرفی به انرژی قابل استفاده برای بدن دارند.
• مشتقات اسید آمینه: مانند تورین و ال-کارنیتین که هر دو به طور طبیعی در بدن تولید می‌شوند و در فرآیندهای بیولوژیکی مختلفی نقش دارند.
• عصاره‌های گیاهی: گوارانا معمولاً برای افزودن کافئین بیشتر به کار می‌رود، و جینسینگ ممکن است اثرات مثبتی بر عملکرد مغز داشته باشد.

نوشابه های انرژی زا می توانند عملکرد مغز را بهبود بخشند

افراد به دلایل مختلفی از نوشابه‌های انرژی‌زا استفاده می‌کنند. یکی از مهم‌ترین دلایل مصرف این نوشیدنی‌ها، افزایش هوشیاری ذهنی از طریق بهبود عملکرد مغز است. اما آیا تحقیقات انجام شده این موضوع را تأیید می‌کنند؟

مطالعات متعدد نشان داده‌اند که نوشیدنی‌های انرژی‌زا واقعاً می‌توانند عملکرد مغز را بهبود دهند، مانند حافظه، تمرکز و زمان واکنش، و همچنین خستگی ذهنی را کاهش دهند. در حقیقت، یک مطالعه خاص نشان داد که نوشیدن تنها یک قوطی ۵۰۰ میلی‌لیتری ردبول می‌تواند تمرکز و حافظه را تا حدود ۲۴ درصد افزایش دهد. بسیاری از محققان معتقدند که این افزایش عملکرد مغز به کافئین مربوط است، در حالی که برخی دیگر بر این باورند که ترکیب کافئین و قند در نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای دستیابی به حداکثر تأثیر ضروری است.

فایده نوشابه انرژی زا هنگام خستگی و خواب آلودگی

یکی از دلایلی که افراد را به مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا ترغیب می‌کند، کمک به بهبود عملکرد در زمان خستگی یا کم‌خوابی است. به‌عنوان مثال، رانندگان در سفرهای طولانی و شبانه از این نوشیدنی‌ها استفاده می‌کنند تا بتوانند با هوشیاری بیشتری ادامه مسیر دهند.

مطالعات مختلف، از جمله تحقیقاتی که با شبیه‌سازهای رانندگی انجام شده، نشان داده‌اند که نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌توانند کیفیت رانندگی را بهبود دهند و خواب‌آلودگی را کاهش دهند، حتی در رانندگانی که با کم‌خوابی دست و پنجه نرم می‌کنند.

بسیاری از کارگران شیفت شب نیز از این نوشیدنی‌ها برای حفظ هوشیاری و انجام بهتر وظایف خود بهره می‌برند. اگرچه این نوشیدنی‌ها به آنها کمک می‌کنند تا بیدار و هوشیار بمانند، اما حداقل یک مطالعه نشان داده است که مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا می‌تواند بر کیفیت خواب پس از شیفت کاری تأثیر منفی بگذارد.

نوشابه انرژی زا می تواند باعث مشکلات قلبی شود

یکی از عوارض شناخته شده نوشابه‌های انرژی‌زا که در پژوهش‌ها به آن اشاره شده است، تشدید مشکلات قلبی است. یک مطالعه نشان داده که مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا در بروز برخی مشکلات قلبی اورژانسی نقش داشته است. علاوه بر این، تنها در ایالات متحده سالانه بیش از ۲۰,۰۰۰ مورد مراجعه به بخش اورژانس به مصرف این نوشیدنی‌ها مربوط می‌شود.

تحقیقات متعدد نیز نشان داده‌اند که مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا ممکن است موجب افزایش فشار خون و ضربان قلب شود و همچنین عملکرد رگ‌های خونی را کاهش دهد که این موارد برای سلامت قلب مضر است. اکثر متخصصان بر این باورند که مشکلات قلبی مرتبط با مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا ناشی از مصرف زیاد کافئین است.

این نظر منطقی به نظر می‌رسد، زیرا بسیاری از افرادی که پس از نوشیدن این نوشیدنی‌ها از مشکلات قلبی شکایت کرده‌اند، بیش از سه نوشابه انرژی‌زا را پشت سر هم مصرف کرده یا آن را با الکل ترکیب کرده بودند. بنابراین، اگر سابقه بیماری قلبی دارید، بهتر است در مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا احتیاط کنید، اما اگر قلب سالمی دارید، مصرف گهگاهی مقداری معقول از آن احتمالاً برای بزرگسالان مشکلی ایجاد نمی‌کند.

قند نوشابه های انرژی زا چقدر است؟

بیشتر نوشیدنی‌های انرژی‌زا حاوی مقدار زیادی قند هستند. به‌عنوان مثال، یک قوطی ۲۵۰ میلی‌لیتری ردبول حدود ۲۷ گرم قند (معادل ۷ قاشق چایخوری شکر) دارد، و یک قوطی ۴۷۳ میلی‌لیتری مانستر حاوی حدود ۵۴ گرم قند (معادل ۱۴ قاشق چایخوری شکر) است.

بدیهی است که مصرف چنین مقادیر زیادی قند می‌تواند قند خون را افزایش دهد، اما اگر در کنترل قند خون خود مشکل دارید یا به دیابت مبتلا هستید، باید به‌ویژه در مصرف این نوشیدنی‌ها احتیاط کنید. افزایش قند خون با افزایش استرس اکسیداتیو و التهاب مرتبط است که در بروز تقریباً تمام بیماری‌های مزمن نقش دارد.

حتی افرادی که دیابت ندارند نیز باید در مورد قند موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا نگران باشند. یک مطالعه نشان داده است که نوشیدن روزانه یک یا دو نوشیدنی شیرین‌شده با شکر می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را تا ۲۶ درصد افزایش دهد. خوشبختانه، بسیاری از تولیدکنندگان نوشابه‌های انرژی‌زا در حال حاضر محصولات کم‌قند یا حتی بدون قند تولید می‌کنند.

هشدار! ترکیب نوشابه انرژی زا و الکل خطرناک است

متاسفانه، برخی از افرادی که نوشیدنی‌های الکلی مصرف می‌کنند، آن را با نوشابه‌های انرژی‌زا ترکیب می‌کنند؛ این امر به‌ویژه در میان جوان‌ترها رایج است. اثرات محرک کافئین موجود در نوشابه‌های انرژی‌زا می‌تواند تاثیر افسرده‌کننده الکل را کاهش دهد و باعث شود که فرد اثرات منفی الکل را کمتر احساس کند، در حالی که این آثار واقعاً وجود دارند.

این ترکیب می‌تواند بسیار خطرناک باشد. افرادی که الکل را با نوشابه انرژی‌زا مخلوط می‌کنند، معمولاً مصرف الکل بیشتری دارند. همچنین گزارش شده است که این افراد احتمال بیشتری برای رانندگی در حالت مستی و در معرض آسیب‌های ناشی از مصرف الکل دارند.

به علاوه، پژوهشی که روی ۴۰۳ جوان استرالیایی انجام شد نشان داد که احتمال تجربه تپش قلب در افرادی که نوشیدنی‌های الکلی و نوشابه‌های انرژی‌زا را ترکیب می‌کنند، شش برابر بیشتر از افرادی است که تنها الکل مصرف کرده‌اند. به دلایل فوق، ترکیب نوشابه‌های انرژی‌زا با مشروبات الکلی توصیه نمی‌شود.

عوارض نوشابه انرژی زا برای کودکان و نوجوانان

بر اساس توصیه‌های آکادمی اطفال آمریکا در سال ۲۰۱۱، کودکان و نوجوانان نباید نوشابه‌های انرژی‌زا مصرف کنند. دلیل این توصیه آن است که کافئین موجود در این نوشیدنی‌ها می‌تواند خطر وابستگی یا اعتیاد به این ماده را در کودکان و نوجوانان افزایش دهد و همچنین ممکن است تأثیرات منفی بر قلب و مغز در حال رشد آنها داشته باشد.

کارشناسان همچنین برای مصرف کافئین در کودکان و نوجوانان محدودیت‌هایی تعیین کرده‌اند. آنها پیشنهاد می‌کنند که نوجوانان نباید بیشتر از ۱۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز دریافت کنند، و مصرف کافئین در کودکان نیز باید به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، کمتر از ۲.۵ میلی‌گرم باشد.

برای مثال، یک کودک ۱۲ ساله با وزن ۳۴ کیلوگرم نباید بیش از ۸۵ میلی‌گرم کافئین در روز مصرف کند. با توجه به برندها و اندازه‌های مختلف قوطی‌های موجود در بازار، به نظر می‌رسد که مصرف حتی یک قوطی نوشابه انرژی‌زا می‌تواند بیش از این حد مجاز باشد.

چقدر نوشابه انرژی زا مجاز است؟

نگرانی‌های اصلی در مورد نوشابه‌های انرژی‌زا به محتوای کافئین آنها مربوط می‌شود. به طور کلی، توصیه می‌شود که بزرگسالان بیش از ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز مصرف نکنند. نوشابه‌های انرژی‌زا معمولاً حدود ۸۰ میلی‌گرم کافئین در هر ۲۳۷ میلی‌لیتر دارند، که معادل یک فنجان قهوه متوسط است.

مشکل این است که بسیاری از این نوشیدنی‌ها در قوطی‌های بزرگتر از این حجم عرضه می‌شوند. همچنین، برخی نوشابه‌های انرژی‌زا مانند «شات‌های انرژی» (مثل «انرژی ۵ ساعته») دارای کافئین بیشتری هستند، به طوری که تنها در ۵۷ میلی‌لیتر از این نوشیدنی‌ها ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین وجود دارد.

علاوه بر کافئین، برخی از نوشابه‌های انرژی‌زا حاوی عصاره‌های گیاهی مانند گوارانا هستند. گوارانا منبع طبیعی کافئین است که در هر گرم حدود ۴۰ میلی‌گرم کافئین دارد. تولیدکنندگان نوشابه‌های انرژی‌زا ملزم نیستند که کافئین حاصل از گوارانا را در مقدار کافئین درج شده روی برچسب ذکر کنند، بنابراین میزان کل کافئین در بسیاری از این نوشیدنی‌ها احتمالاً بیشتر از آن چیزی است که در برچسب ذکر شده.

با توجه به نوع و اندازه نوشابه، اگر چندین قوطی در یک روز مصرف کنید، احتمالاً از میزان مجاز کافئین فراتر خواهید رفت. اگرچه نوشیدن گهگاه نوشابه انرژی‌زا مشکلی ایجاد نمی‌کند، بهتر است این نوشیدنی‌ها را جزو عادات روزانه خود قرار ندهید.

اگر قصد دارید نوشیدنی‌های انرژی‌زا را مصرف کنید، توصیه می‌شود از ۴۷۳ میلی‌لیتر (معادل یک قوطی استاندارد) بیشتر مصرف نکنید و همچنین دیگر نوشیدنی‌های کافئین‌دار را محدود کنید تا از مصرف بیش از حد کافئین جلوگیری کنید. زنان باردار و شیرده، همچنین کودکان و نوجوانان باید از مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا پرهیز کنند.

کلام پایانی

نوشابه‌های انرژی‌زا می‌توانند مزایایی مانند بهبود عملکرد مغز و افزایش بازدهی در زمان خستگی و کم‌خوابی داشته باشند. با این حال، نگرانی‌هایی در خصوص عوارض این نوشیدنی‌ها وجود دارد که عمدتاً مربوط به مصرف بیش از حد کافئین، مقدار بالای قند و ترکیب آن با نوشیدنی‌های الکلی است.

اگر قصد دارید نوشابه‌های انرژی‌زا مصرف کنید، بهتر است مقدار مصرف خود را به ۴۷۳ میلی‌لیتر در روز محدود کنید و از «شات‌های انرژی‌زا» پرهیز کنید. همچنین، توصیه می‌شود مصرف سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار را کاهش دهید تا از خطرات مصرف بیش از حد کافئین جلوگیری کنید. برخی افراد، از جمله زنان باردار و شیرده، کودکان و نوجوانان، باید به طور کامل از مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا خودداری کنند.