چگونه کودکی مهربان و همدل تربیت کنیم؟

وقتی به تربیت مهربانی در فرزندان خود فکر می‌کنید، منظورتان از مهربانی چیست؟ پاسخ‌ها به این پرسش ممکن است متنوع باشد؛ شفقت، سخاوت، همدلی، عدالت و کاهش رنج از ویژگی‌های کودک مهربان است. اما هر یک از این پاسخ‌ها، به جای تمرکز بر نفع شخصی، بر توجه به دیگران تأکید می‌کند.

آنجلا سی. سانتومرو، نویسنده کتاب “مهربانی رادیکال”، توضیح می‌دهد که مهربانی به معنای «دیدن با قلب خود» است. برای کوچک‌ترین بچه‌ها، مهربانی می‌تواند به معنای نوازش پشت دوست نگران، سر زدن به همسایه سالخورده یا تقسیم کلوچه با برادر کوچکتر باشد.

برای بچه‌های بزرگ‌تر، مهربانی ممکن است شامل دعوت از یک همکلاسی تنها به میز ناهار، دلداری به کسی که غمگین یا ترسیده است، یا اهدا کردن بخشی از پول توجیبی به یک مرکز خیریه باشد.

مهربانی هر معنایی که داشته باشد، مهم است که از سنین پایین در تربیت فرزندتان تلاش کنید. پرورش کودکی مهربان نیاز جامعه و کشور است. داشتن فرزند مهربان، خانواده را به مکانی امن‌تر تبدیل می‌کند. اما چگونه می‌توان یک کودک مهربان تربیت کرد؟ با ما همراه باشید تا به این سوال پاسخ دهیم.

چگونه کودکی مهربان تربیت کنیم؟

برای تربیت یک کودک مهربان، چندین مرحله کلیدی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند:

ارائه الگوی مثبت

کودکان تمایل دارند از بزرگ‌ترها تقلید کنند، بنابراین داشتن الگوی مثبت اهمیت زیادی دارد. سعی کنید به عنوان یک الگوی رفتاری مثبت برای فرزندتان عمل کنید و محبت واقعی را به جای استفاده از وسایل مادی برای پاداش‌ها نشان دهید. هنگامی که بهترین پاداش می‌تواند در آغوش کشیدن یا بوسه از والدین باشد، عشق واقعی و محبت را به کودک خود ابراز کنید.

ایجاد احساس امنیت

اطمینان حاصل کنید که کودک شما احساس امنیت می‌کند. این کار می‌تواند با گذراندن وقت با کودک در فعالیت‌هایی مانند تماشای تلویزیون، خواندن کتاب، خوردن غذا، بازی کردن و حتی خوابیدن در کنار او انجام شود.

روشن کردن ارزش‌های مهربانی

به ارزش‌های کوچک مانند دادن جای خود به یک سالمند در اتوبوس یا کمک به همکلاسی در حل یک مسئله ریاضی توجه کنید. وقتی کودک لطفی به دیگران می‌کند، او را با اشاره به عملش تشویق کنید.

آموزش عذرخواهی

به کودک یادآوری کنید که گاهی نمی‌دانیم چگونه باید به دیگران کمک کنیم، اما در چنین مواقعی باید تا جایی که می‌توانیم خودمان را جای دیگری بگذاریم و اگر در تسلی دادنش خرابکاری کردیم با معذرت‌خواهی رفع کدورت کنیم.

تمرکز بر روی رشد اخلاقی

اگر قصد دارید مهربانی را در کودک خود تقویت کنید تا در بزرگسالی نیز فردی با اخلاق و رفتار مهربان باشد، تمرکز بر رشد اخلاقی و توسعه مهارت‌های اجتماعی او می‌تواند کمک‌کننده باشد. مشارکت در فعالیت‌های مختلف با کودک نه تنها به او احساس امنیت بیشتری می‌دهد، بلکه به او این امکان را می‌دهد که مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی خود را تقویت کند. با رعایت این نکات، می‌توانید به طور مداوم و با دقت به تربیت کودک مهربان خود بپردازید و یاد بگیرید که چگونه به طور مؤثر با او تعامل داشته باشید تا به فردی مهربان و مسئول تبدیل شود.

حتی پیش از آنکه فرزندانتان به حدی برسند که به طور فعال مهربانی نشان دهند، می‌توانید گفت‌وگو درباره آن را آغاز کنید. کلی هاردینگ، روانپزشک، توضیح می‌دهد که همدلی از بدو تولد از طریق سیستم عصبی-آینه‌ای در ما شکل می‌گیرد و ما به طور شهودی احساسات دیگران را درک می‌کنیم. به همین دلیل، ممکن است کودک دو ساله شما با دیدن زمین خوردن یک کودک نوپا در زمین بازی اشک بریزد و این می‌تواند فرصتی عالی برای توضیح این تجربه به او باشد.

باید به فرزندتان بگویید که این احساس همدردی است. اگر همدلی درک است، شفقت بر اساس آن درک عمل می‌کند، و توانایی کودکان برای انجام این کار کمی دیرتر رشد می‌کند. دکتر هاردینگ می‌گوید: «زمانی که مغز کودک رشد می‌کند، بهتر می‌تواند تفاوت‌های بین خود و دیگران را درک کند و در آن زمان است که شفقت شکل می‌گیرد.»

دکتر دیمون کورب، متخصص اطفال رشدی، اشاره می‌کند که کودکان نوپا معمولاً بر خود متمرکز هستند، اما می‌توانید به تدریج به فرزندتان کمک کنید تا با استفاده از زبان فراگیر درباره “ما” فکر کند. این اولین قدم در تربیت کودک مهربان است.

دکتر کورب پیشنهاد می‌کند که زمانی که بچه‌ها ۳، ۴ و ۵ ساله هستند، زمان مناسبی برای شروع گفت‌وگو درباره مهربانی است. قانون طلایی می‌تواند نقطه شروع خوبی برای این مکالمه باشد. می‌توانید به کودک پیش دبستانی خود توضیح دهید: «ما باید با دیگران همان‌طور که امیدواریم با خودمان رفتار کنند، رفتار کنیم. شما نمی‌خواهید کسی شما را به خاطر زخمی که دارید مسخره کند، بنابراین نباید پسر عموی خود را مسخره کنید.» زمانی که کودک این مفهوم را درک کرد، می‌توانید امیدوار باشید که او به فردی مهربان تبدیل خواهد شد.

چه راه‌هایی برای تشویق کودک به رفتارهای مهربانانه وجود دارد؟

تشویق کودک به رفتارهای مهربانانه یکی از راه‌های مؤثر برای تربیت او به عنوان فردی مهربان است. این روش‌ها می‌توانند به کودک کمک کنند تا از سنین پایین احترام به حقوق دیگران، همدلی و مسئولیت‌پذیری را یاد بگیرد. در ادامه، چندین راهکار برای تشویق کودک به رفتارهای مهربانانه معرفی شده است:

آموختن همدلی

از کودک سوالاتی بپرسید که به او کمک کند تا نسبت به دیگران احساس همدلی کند. برای مثال، وقتی کودک شاهد بدرفتاری با دیگران است، از او بخواهید فکر کند که چرا این وضعیت پیش آمده و چگونه می‌توانیم به آن‌ها کمک کنیم.

آشنایی با واقعیت‌های زندگی

از کودک بخواهید با واقعیت‌های زندگی آشنا شود. این امر به او کمک می‌کند تا درک بهتری از زندگی پیدا کند و دریابد چگونه می‌تواند به دیگران کمک کند.

تشویق به بخشندگی

به کودک کمک کنید تا از سنین پایین بخشندگی را بیاموزد. به او بگویید که می‌تواند وسایل و اسباب‌بازی‌هایی را که دیگر مناسب سنش نیستند، به دیگران اهدا کند. این کار به کودک کمک می‌کند تا مهربانی و شفقت را از همان دوران کودکی یاد بگیرد.

 الگوی عملی مثبت

کودکان رفتارهای شما را مشاهده کرده و از آنها تقلید می‌کنند. اجازه دهید فرزندتان شاهد مهربانی و رفتار دوستانه شما با دیگران باشد. این کار به او از سنین پایین می‌آموزد که دیگران نیز به اندازه خود ما اهمیت دارند و باید با آن‌ها با احترام و محبت رفتار کرد.

تشویق به فعالیت‌های خیریه

سازمان‌ها و موسسات خیریه زیادی وجود دارند که می‌توانید همراه با فرزندتان به آن‌ها مراجعه کرده و به صورت داوطلبانه در کارهای خیر مشارکت کنید. این فعالیت‌ها فرصتی عالی برای کودک شما فراهم می‌کند تا احساس مسئولیت را در خود تقویت کند.

نکته: نگرش مثبت شما تاثیر چشمگیری بر فرزندتان خواهد داشت. از لذت بردن از چیزهای کوچک زندگی غافل نشوید و این را به کودک خود نیز یادآوری کنید. در طول روز، سعی کنید در موقعیت‌های مختلف مثبت‌نگری را به نمایش بگذارید تا فرزندتان این نگرش را از شما بیاموزد و به داشته‌هایش قدر بداند.

با به کارگیری این راهکارها، می‌توانید به فرزند خود کمک کنید تا از همان کودکی رفتارهای مهربانانه را بیاموزد و در آینده به فردی همدل و مهربان تبدیل شود.

در عین حال، نحوه رفتار ما با فرزندانمان بسیار حائز اهمیت است. رفتار ما می‌تواند در تربیت یک کودک مهربان نقشی اساسی داشته باشد. همان‌طور که دکتر هاردینگ بیان می‌کند: «شهود ما درباره مهربانی چیزهای زیادی به ما می‌آموزد. این یعنی اعتماد به همدلی در هر جنبه‌ای از فرزندپروری. ممکن است این همدلی به شکل نگه داشتن کودک در آغوش باشد، چرا که او به محبت مادر نیاز دارد. مهربانی همچنین به معنای ابراز محبت فراوان به فرزندانتان است، به ویژه در شرایطی که خواهر یا برادری دارند.»

با خودتان مهربان باشید

کارلا ناومبورگ، نویسنده، می‌گوید: «دیدن مهربانی شما نسبت به خودتان برای فرزندانتان بسیار ارزشمند است. این شامل انواع خودمراقبتی می‌شود، مانند داشتن خواب کافی و تلاش برای بهبود کیفیت زندگی. اگر اشتباهی مرتکب شدید، به جای سرزنش خود، باید کودک شاهد برخورد منطقی شما با آن باشد.»

عادات مهربانانه را تشویق کنید

به فرزندان خود کمک کنید تا مفهوم نسبتاً انتزاعی مهربانی را با اعمال مشخص و عملی پیوند دهند؛ مثل به اشتراک گذاشتن، داوطلب شدن، دلداری دادن، حمایت کردن، سازش، گوش دادن و تشخیص زمانی که کسی به کمک نیاز دارد. این عادت‌ها با آداب معاشرت نیز هم‌پوشانی دارند، چرا که اعمال ساده‌ای مانند گفتن «لطفا» و «متشکرم» به راننده اتوبوس مدرسه نیز به تقویت مهربانی کمک کرده و دنیا را شادتر می‌کند.

دکتر هاردینگ این رفتارها را «مهربانی‌های کوچک» می‌نامد و باور دارد که همین اقدامات کوچک به‌ مرور به چیزی بزرگ و ارزشمند تبدیل می‌شوند. بچه‌ها می‌توانند همیشه از خود بپرسند: «در این لحظه چه کاری می‌توانم انجام دهم که مهربانی را به این موقعیت اضافه کند؟» این ویژگی یک کودک مهربان است.

چند پیشنهاد برای داشتن کودک مهربان

اگر کودکی بخواهد منعطف و مهربان باشد، ممکن است برخی مسائل را بیشتر از همسالانش درک کند. برای تعیین و حفظ این مرز، نکات زیر را در نظر داشته باشید.

درک کنید که مهربانی همیشه آسان نیست

دکتر ناومبورگ می‌گوید: «باید به خودمان و فرزندانمان یادآوری کنیم که مهربانی همیشه آسان نیست. گاهی اوقات نمی‌توان همیشه مهربان بود، اما این به معنای نبود مهربانی در وجود شما نیست. سخاوتمند بودن با خواهر یا برادری که شما را آزار می‌دهد، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. همچنین مهربان بودن با دوستی یا همکلاسی‌ای که رفتار مناسبی ندارد، ممکن است ترسناک به نظر برسد. حتی ممکن است گیج‌کننده باشد که بدانیم چگونه با فردی که توانایی‌های متفاوتی دارد، چه از نظر جسمی و چه عصبی، رفتار کنیم.

تنها کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که به آرامی به فرزندانمان بیاموزیم احساسات دیگران را درک کنند و سپس آن‌ها را تشویق کنیم که مسئولیت اشتباهات خود را بپذیرند، زیرا همین پذیرش، نوعی عذرخواهی است.»

 به آثار مهربانی توجه کنید

به فرزندان خود کمک کنید تا درک کنند مهربانی چه احساسی به همراه دارد و چگونه دیگران به آن واکنش نشان می‌دهند. مهربانی نباید فقط به قصد کمک به دیگران باشد؛ بلکه باید نسبت به همه افراد و در همه شرایط اعمال شود. همچنین، مهم است که فرزندانتان بفهمند چه زمانی دیگران با آن‌ها مهربان هستند، زیرا این آگاهی به پرورش حس قدردانی کمک می‌کند. تمامی این موارد ویژگی‌های یک کودک مهربان است.

سخن آخر

تربیت کودکی مهربان فرآیندی است که مرز دقیقی ندارد و به تلاش مداوم، تشویق و آموزش نیازمند است. این فرآیند شامل مجموعه‌ای از روش‌ها و تکنیک‌هایی است که به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های مهربانی را بیاموزد و نقش مثبتی در جامعه ایفا کند. برای تربیت کودکی مهربان، تشویق او پس از انجام رفتارهای خوب بسیار مؤثر است تا احساس موفقیت و ارزشمندی کند. به عنوان مثال، زمانی که کودک اسباب‌بازی خود را با دوستی به اشتراک می‌گذارد، او را تشویق کنید. این نشان می‌دهد که شما به رفتار او توجه دارید و از مهربانی‌اش خوشحال هستید.

همچنین، نگرش مثبت شما تأثیر زیادی بر فرزندتان دارد. با لذت بردن از چیزهای کوچک زندگی، این نگرش را به کودکتان منتقل کنید. در طول روز در موقعیت‌های مختلف، مثبت‌نگری را به نمایش بگذارید تا کودک شما نیز قدردانی از داشته‌هایش را بیاموزد.

علاوه بر این، مراقبت از حیوانات خانگی و غذا دادن به آن‌ها می‌تواند مهربانی و حس مسئولیت‌پذیری را در کودکان تقویت کند. اگر در خانه حیوان خانگی دارید، کودک خود را در نگهداری و رسیدگی به آن شریک کنید تا کم‌کم مسئولیت‌پذیری را یاد بگیرد.

در نهایت، تربیت کودکی مهربان نیاز به تعامل مثبت و پیوسته با کودک دارد و باید بر اساس رشد و نیازهای او تنظیم شود.

منبع: Parents