۱۰ روایت سینمایی از زندگی و هنر پیانیست‌های مشهور جهان

ولادیمیر اشکنازی، آهنگساز و رهبر ارکستر روسی، درباره پیانیست‌ها می‌گوید: «یک پیانیست خوب به دنبال کمال نیست، بلکه نقص‌ها را می‌پذیرد و آن‌ها را به هنر تبدیل می‌کند.» ما این هنر را از طریق صدای موسیقی احساس می‌کنیم، اما از طریق فیلم‌ها و کتاب‌هایی که به زندگی پیانیست‌ها پرداخته‌اند، پذیرش نقص‌ها و فراز و نشیب‌های زندگی این هنرمندان نابغه را می‌بینیم و بهتر درک می‌کنیم.

۱۰- چه خبر شد خانم سیمون؟ (What Happened, Miss Simone?)

• سال انتشار: ۲۰۱۵
• کارگردان: لیز گارباس
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۰ از ۱۰۰

این فیلم مستند نامزد اسکار، نگاهی صادقانه به زندگی نینا سیمون، خواننده و آهنگساز افسانه‌ای، ارائه می‌دهد. سیمون در دهه‌های ۵۰ تا ۷۰ میلادی به عنوان یکی از محبوب‌ترین خوانندگان جاز و بلوز شناخته می‌شد و مهارت بی‌نظیری در نواختن پیانو داشت. مستند، علاوه بر جنبه‌های حرفه‌ای زندگی او، به مشکلات روحی و جسمی‌اش نیز می‌پردازد؛ زنی قدرتمند که به عنوان یک هنرمند آفریقایی-آمریکایی با نژادپرستی و تبعیض نیز مبارزه می‌کرد.

مستند «چه خبر شد، خانم سیمون؟» با استفاده از عکس‌ها و فیلم‌های آرشیوی، مصاحبه‌های اختصاصی با خانواده و همکاران، و بررسی آثار برتر و اجراهای زنده‌اش، تصویری جامع از زندگی و هنر نینا سیمون ارائه می‌دهد. این فیلم نه تنها شما را با شخصیت پیچیده او آشنا می‌کند، بلکه یادآور می‌شود که سیمون چه پیانیست برجسته‌ای بوده است.

۹- آمادئوس (Amadeus)

• سال انتشار: ۱۹۸۴
• کارگردان: میلوش فورمن
• بازیگران: اف. موری آبراهام، تام هولس، الیزابت بریج، سیمون کالو، روی دوتریس، کریستین ابرسول، جفری جونز
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۴ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۹ از ۱۰۰

حتی اگر به موسیقی کلاسیک علاقه‌ای نداشته باشید، به احتمال زیاد نام ولفگانگ آمادئوس موتزارت را شنیده‌اید. فیلم «آمادئوس» که اقتباسی از نمایشنامه پیتر شیفر است (خود آن نیز اقتباسی آزاد از نمایشنامه روسی «موتزارت و سالیری» نوشته الکساندر پوشکین است)، بخش‌هایی از زندگی و هنر موتزارت را به تصویر می‌کشد.

داستان با اعترافات آنتونیو سالیری (با بازی اف موری آبراهام)، آهنگساز مشهور، آغاز می‌شود که در آستانه مرگ راز بزرگی را فاش می‌کند: او مدعی است که نابغه موسیقی جهان، موتزارت (با بازی تام هولس)، را مسموم کرده و به قتل رسانده است. سالیری در ادامه، به یاد اولین ملاقاتشان و رفتارهای غیرمنتظره و ناامیدکننده موتزارت می‌افتد. استعداد شگفت‌انگیز موتزارت برای سالیری تهدیدی جدی بود و او آن را نشانه‌ای از خشم الهی می‌دید. به همین دلیل، تمام تلاش خود را برای تخریب رقیبش به کار گرفت تا در نظر مردم و دربار مقبول‌تر جلوه کند. این شاهکار به کارگردانی میلوش فورمن نه‌تنها به جنون ناشی از موسیقی می‌پردازد، بلکه تصویری دقیق از شرایط اجتماعی و فرهنگی اروپا در قرن هجدهم ارائه می‌دهد.

۸- کتاب سبز (Green Book)

• سال انتشار: ۲۰۱۸
• کارگردان: پیتر فارلی
• بازیگران: ویگو مورتنسن، ماهرشالا علی، لیندا کاردلیانی، اقبال طبا، سباستین مانیسکالو، برایان استپانک
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۲ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۷ از ۱۰۰

فیلم «کتاب سبز» روایتگر داستان واقعی دان شرلی، پیانیست مشهور جاز، است که در سال ۱۹۶۲ برای آغاز تور کنسرت‌های خود در جنوب آمریکا آماده می‌شود. او به دنبال راننده و محافظی قابل اعتماد است و در نهایت، تونی لیپ (با بازی ویگو مورتنسن)، یک خلافکار خرده‌پای ایتالیایی-آمریکایی را استخدام می‌کند. این دو نفر به‌ظاهر هیچ وجه مشترکی ندارند؛ شرلی از دنیای فرهیختگان می‌آید، در حالی که تونی مردی کم‌سواد با دیدگاه‌های محدود به جهان است. با این حال، در طول این سفر، یک دوستی غیرمنتظره میان آن‌ها شکل می‌گیرد.

پیتر فارلی در این فیلم به موضوعاتی همچون دوستی، تغییر نگرش‌های اجتماعی، نژادپرستی و اتحاد می‌پردازد و نشان می‌دهد که می‌توان از تفاوت‌ها عبور کرد و به تفاهم رسید. بازی‌های درخشان ویگو مورتنسن و ماهرشالا علی کمک کرد تا «کتاب سبز» به‌طور شایسته‌ای جایزه اسکار بهترین فیلم سال را از آن خود کند و تصویری تأثیرگذار از شخصیت و جهان‌بینی یک پیانیست برجسته ارائه دهد.

۷- اسکات جاپلین (Scott Joplin)

• سال انتشار: ۱۹۷۷
• کارگردان: جرمی کاگان
• بازیگران: بیلی دی ویلیامز، کلیفتون دیویس، مارگارت اوری، آرت کارنی، سیمور کاسل، تاج محل، مابل کینگ
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۵ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۵ از ۱۰۰

موسیقی جاز در دهه ۱۹۲۰ به اوج محبوبیت خود رسید، اما پیش از آن نیز در قالب رگتایم محبوبیت زیادی داشت. فیلم «اسکات جاپلین»، همان‌طور که از نامش پیداست، به زندگی و آثار این آهنگساز و نوازنده مشهور رگتایم می‌پردازد که به عنوان «پادشاه رگتایم» شناخته می‌شود و برخی او را پدر این سبک موسیقی می‌دانند. ساخته‌ی جرمی کاگان علاوه بر پرداختن به زندگی شخصی جاپلین، نقش او در توسعه و پیشرفت موسیقی رگتایم را نیز به تصویر می‌کشد.

این فیلم که ابتدا با بودجه‌ای کم به‌عنوان یک اثر تلویزیونی برای پخش از شبکه ان‌بی‌سی تولید شده بود، در نهایت به‌دلیل پتانسیل بالای آن، توسط کمپانی یونیورسال به‌جای پخش تلویزیونی، در سینماها اکران شد. علاوه بر نمایش دوران اوج جاپلین، فیلم به سقوط دراماتیک حرفه هنری او نیز می‌پردازد.

۶- گلوله‌های بزرگ آتش (Great Balls of Fire!)

• سال انتشار: ۱۹۸۹
• کارگردان: جیم مک‌براید
• بازیگران: دنیس کواید، وینونا رایدر، الک بالدوین، تری ویلسون، استیو آلن، لیسا بلونت، لیزا جین پرسکی
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۶.۳ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۶۳ از ۱۰۰

جری لی لوئیس، پیش از تبدیل شدن به یکی از افسانه‌های راک اند رول، یک پیانیست آزادمنش بود که توانایی به آتش کشیدن صحنه را داشت. فیلم «گلوله‌های بزرگ آتش» داستان دراماتیزه‌ای از دوران جوانی این ستاره راک را روایت می‌کند.

لوئیس در یک خانواده کشاورز به دنیا آمد اما تصمیم گرفت زندگی متفاوتی را دنبال کند. از نوجوانی به یادگیری پیانو پرداخت و به یکی از محبوب‌ترین چهره‌های موسیقی دهه ۵۰ میلادی تبدیل شد، در حالی که با چالش‌های زیادی مواجه شد، از جمله ازدواج با عموزاده ۱۳ ساله‌اش که در این فیلم به آن پرداخته شده است.

دنیس کواید به خوبی ابعاد شخصیتی لوئیس را به نمایش می‌گذارد؛ جوانی که در عرصه موسیقی نابغه است اما خارج از صحنه، دیوانگی غیرقابل کنترلی را در وجود خود دارد. این فیلم نگاهی نزدیک به شخصیت هنرمند ارائه می‌دهد و با روحیات و نگرش او به جهان آشنا می‌شویم. هرچند که برخی از حقایق در فیلم تحریف شده و تغییرات جیم مک‌براید در داستان قابل مشاهده است، اما لحظه‌ای که کواید پیانو را به آتش می‌کشد و به طور دیوانه‌وار می‌نوازد، ممکن است برای گذشتن از ضعف‌های «گلوله‌های بزرگ آتش» کافی باشد.

۵- افسانه‌ ۱۹۰۰ (The Legend of 1900)

• سال انتشار: ۱۹۹۸
• کارگردان: جوزپه تورناتوره
• بازیگران: تیم راث، پروییت تیلور وینس، میلانی تیری، بیل نون، پیتر وان، گابریلیه لاویا، آنیتا تساگاریا
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۵۶ از ۱۰۰

با اینکه منتقدان از نخستین فیلم انگلیسی‌زبان جوزپه تورناتوره استقبال چندانی نکردند، بسیاری از سینمادوستان «افسانه ۱۹۰۰» را به عنوان یکی از آثار برجسته درباره پیانیست‌ها و یکی از یادماندنی‌ترین فیلم‌های دهه ۹۰ میلادی می‌شناسند. داستان فیلم به صورت فلش‌بک روایت می‌شود و به نوزاد یتیمی به نام دنی (با بازی تیم راث) می‌پردازد که توسط خدمه یک کشتی بزرگ پیدا شده و نام ۱۹۰۰ را بر او می‌گذارند.

این کودک به تدریج بزرگ شده و به یک نوازنده پیانو با نبوغ و استعداد فوق‌العاده تبدیل می‌شود که آوازه‌اش همه جا شنیده می‌شود. در حالی که دوستانش او را تشویق می‌کنند تا از کشتی خارج شود و مطمئنش می‌سازند که در دنیای بیرون موفق خواهد شد، ۱۹۰۰ علاقه‌ای به ترک کشتی ندارد.

منتقدان به غیرواقع‌گرایانه بودن فیلم و ضعف‌های تاریخی آن اشاره کرده‌اند، اما جوزپه تورناتوره به دنبال ایجاد یک فیلم واقع‌گرایانه نبوده و در عوض جهانی فانتزی و رویایی خلق کرده است که نام فیلم نیز به این مسأله اشاره دارد. اگرچه ممکن است نقاط ضعف فیلم به وضوح قابل مشاهده باشد، اما همراهی با «افسانه ۱۹۰۰» می‌تواند تجربه‌ای سینمایی منحصر به فرد و متفاوت را برای شما به ارمغان بیاورد.

۴- ضربان قلب من متوقف شده ‌است (The Beat That My Heart Skipped)

• سال انتشار: ۲۰۰۵
• کارگردان: ژاک اودیار
• بازیگران: رومن دوریس، نیلز آرستروپ، لین دام فان، امانوئل دووس، ملانی لوران، ژونتان زکی، ژیل کوئن
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۲ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۸۶ از ۱۰۰

یکی از فیلم‌های برجسته سینمای فرانسه در دو دهه اخیر، «ضربان قلب من متوقف شده است» است که در واقع بازسازی فیلم آمریکایی «انگشت‌ها» (۱۹۷۸) ساخته جیمز توباک می‌باشد. این فیلم داستان توماس (با بازی رومن دوریس)، مرد جوانی پرخاشگر و مرتبط با دنیای جرم و جنایت را روایت می‌کند. توماس از این وضعیت بیزار است و نمی‌خواهد به عنوان دست راست پدر و یکی از گانگسترها باقی بماند؛ بلکه آرزو دارد مانند مادرش به دنیای هنر قدم بگذارد و استعدادهای خود را به نمایش بگذارد.

او به یادگیری پیانو می‌پردازد و به تدریج رویاهایش به حقیقت می‌پیوندند و به یک پیانیست کنسرت مشهور تبدیل می‌شود. با این حال، گذشته توماس او را رها نمی‌کند و اشتباهاتش به سراغش می‌آیند و زندگی و آینده هنری‌اش را با چالش‌های جدی مواجه می‌سازند. «ضربان قلب من متوقف شده است» به ما یادآوری می‌کند که با وجود تمامی تاریکی‌ها، موسیقی می‌تواند کلید دستیابی به رستگاری باشد.

۳- معلم پیانو (The Piano Teacher)

• سال انتشار: ۲۰۰۱
• کارگردان: میشائیل هانکه
• بازیگران: ایزابل هوپر، بونوآ ماژیمل، آنا سیگالویچ، سوزانه لوتار، اودو سامل
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۵ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۷۳ از ۱۰۰

این فیلم، اقتباسی تفکربرانگیز از رمانی به همین نام نوشته الفریده یلینک، داستان زن چهل‌ساله‌ای به نام اریکا (ایزابل هوپر) را روایت می‌کند. اریکا پیانو درس می‌دهد، هنوز مجرد است و با مادرش زندگی می‌کند. او فردی منزوی است و قادر به برقراری یک رابطه عادی با مردان نمی‌باشد تا اینکه در یک کنسرت با والتر (بونوآ ماژیمل)، دانشجوی جوان و پیانیست آماتور، آشنا می‌شود و رابطه‌ای نامتعارف با او آغاز می‌کند.

میشائیل هانکه، که به خاطر خلق شخصیت‌های پیچیده و مبهم شناخته می‌شود، با کمک ایزابل هوپر توانسته است زنی عمیق و کنجکاوی‌برانگیز خلق کند. اریکا، زن درمانده و شکست‌خورده‌ای است که رابطه مسموم و آزاردهنده‌اش با مادر، او را به یک بیمار روانی تبدیل کرده و پیانو تنها یکی از معدود دلخوشی‌هایش در زندگی است. فیلم «معلم پیانو» شاید درباره پیانیست‌ها باشد، اما برای هر سلیقه‌ای مناسب نیست و اگر با آثار میشائیل هانکه آشنا نیستید، بهتر است با احتیاط به تماشای آن بپردازید.

۲- درخشش (Shine)

• سال انتشار: ۱۹۹۶
• کارگردان: اسکات هیکس
• بازیگران: جفری راش، نوآ تیلور، آرمین مولر-اشتال، جان گیلگد، لین ردگریو، کریس هیوود، گوگی ویدرز
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۷.۶ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۱ از ۱۰۰

یکی دیگر از فیلم‌های برجسته درباره نوسانات روانی پیانیست‌ها، این اثر ساخته اسکات هیکس است که زندگی شخصی و حرفه‌ای پیانیست مشهور استرالیایی، دیوید هلفگات را به تصویر می‌کشد. هلفگات از جوانی به اختلال اسکیزوافکتیو مبتلا بود و این اختلالات روانی او را وادار به گذراندن سال‌های زیادی در آسایشگاه روانی کرد. در کودکی، به دلیل رفتارهای تحقیرآمیز و سودجویانه پدرش آسیب‌های زیادی دید، اما استعدادهایش هرگز پوشیده نماند. در نهایت، هلفگات تصمیم گرفت که به دنبال رویاهای موسیقی‌اش برود و به سختی مراحل پیشرفت را طی کند.

اسکات هیکس به طور همزمان به زیبایی‌های آثار هلفگات و وضعیت روانی پیچیده او پرداخته و نتیجه آن یک فیلم روان‌شناختی شده است. جفری راش با بازی فوق‌العاده‌اش نقش هلفگات را به خوبی ایفا کرده و کشمکش‌های روانی این پیانیست را به نمایش گذاشته است. مشابه دیگر فیلم‌های این دسته، «درخشش» نیز به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه موسیقی می‌تواند زخم‌ها را درمان کند و انسان‌های شکست‌خورده را نجات دهد.

۱- پیانیست (The Pianist)

• سال انتشار: ۲۰۰۲
• کارگردان: رومن پولانسکی
• بازیگران: آدرین برودی، توماس کرچمان، فرنک فینالی، مورین لیپمن، امیلیا فاکس، زبیگنیف زاماخوفسکی
• امتیاز کاربران IMDb به فیلم: ۸.۵ از ۱۰
• امتیاز راتن تومیتوز به فیلم: ۹۵ از ۱۰۰

حمله همه‌جانبه آلمان نازی به ورشو، پایتخت لهستان در سال ۱۹۳۹، نه تنها باعث مرگ هزاران بی‌گناه شد بلکه هنرمندان را نیز تحت تأثیر قرار داد. این فیلم ساخته رومن پولانسکی، که شاید بهترین فیلم درباره پیانیست‌ها باشد، زندگی ووادیسواف اشپیلمان را در این دوره بحرانی به تصویر می‌کشد. اشپیلمان، هنرمند برجسته‌ای که شاهد تلخ‌ترین وقایع تاریخ بود و دنیای اطرافش در حال فروپاشی بود، توانست با ایستادگی، به نماد امید و پایداری برای دیگران تبدیل شود.

پولانسکی این فیلم را بر اساس کتاب خاطرات اشپیلمان ساخته و تصویری تأثیرگذار از بقا در شرایط غیرممکن ارائه می‌دهد. همچنین، نمی‌توان از بازی فوق‌العاده آدرین برودی چشم‌پوشی کرد. «پیانیست» در نهایت درباره انسانیت است، درباره کسانی که حتی در بدترین شرایط به اخلاقیات و باورهایشان پایبند می‌مانند و تسلیم نمی‌شوند. برای اشپیلمان، پیانو تنها سلاحی است که در اختیار دارد و شاید همین کافی باشد تا از بحران عبور کند.

منبع: MovieWeb