دنیای بیلیارد: از الفبای قوانین تا رازهای تسلط در انواع بازی

در گذشته‌های دور، بازی بیلیارد یکی از سرگرم‌کننده‌ترین انشغالات برای اشرافیان اروپایی بود. این بازی از زمان به زمان تغییر کرده و جذابیتش را حفظ کرده است، به طوری که امروزه مسابقات جهانی زیادی برگزار می‌شود. حتی اگر شما حرفه‌ای در این بازی نباشید، آشنایی با قوانین آن ضروری است.

بازی بیلیارد، با وجود سادگی خود، ممکن است برای برخی گیج‌کننده باشد، بنابراین ما از نیوفان، به شما آموزش قوانین این بازی را به زبان ساده و گام به گام ارائه می‌دهیم. همراه ما باشید.

بیلیارد چیست؟

بیلیارد به طور کلی به هر بازی اشاره دارد که روی یک میز مستطیل شکل با تعداد مشخصی از توپ‌های کوچک و چوب بلند به نام کیو انجام می‌شود. این بازی در سراسر جهان با روش‌ها و قوانین مختلفی انجام می‌شود، اما بعضی از این روش‌ها مانند ایت بال و اسنوکر، جایگاه خود را در میان بازیکنان جهانی پیدا کرده و به مسابقات جهانی رسیده‌اند.

اصولاً، تاریخچه این بازی به بسیاری از کشورها از جمله فرانسه، انگلیس، چین، اسپانیا و ایتالیا نسبت داده شده است؛ اما به دلیل کمبود اطلاعات درباره منشأ آن، امکان تصمیم‌گیری درباره این موضوع وجود ندارد. با گذر زمان، این بازی که ابتدا شباهت زیادی به بازی کروکت داشته، تغییرات زیادی پیدا کرده است و با الهام از بازی‌های دیگری که در آن‌ها حرکت توپ از وظایف اصلی بازیکنان بوده، توسعه یافته است.

نام “بیلیارد” از کلمه‌ی فرانسوی “بیلارت” به معنای چوب محکم و مقاوم گرفته شده است. در اوایل قرن ۱۸، معمول بود که این بازی را با نام “بیلیارد اشراف زادگان” شناخته شود، از این رو به بیشتر اطلاعات ما از آن، به زمانی که توسط طبقه مرفه اجتماعی بازی می‌شد، بازمی‌گردد.

برای انجام بازی بیلیارد، تجهیزات اولیه‌ای مانند میز مخصوص، توپ و چوب نیاز است. میز بیلیارد با پارچه‌های مانند نمد پوشیده می‌شود و ابعاد آن بسته به نوع بازی ممکن است متفاوت باشد. همچنین، خرید توپ نیز باید با نوع بازی بیلیارد که می‌خواهید انجام دهید، هماهنگ باشد.

اصطلاحات مرتبط با قوانین بیلیارد

برای بهترین درک از قوانین بیلیارد، آشنایی با اصطلاحات مربوط به این بازی ضروری است. این کار باعث می‌شود که در هنگام بازی با دیگران و همچنین در فرآیند خرید و تعیین قیمت چوب بیلیارد لیدسوپر، به نحو حرفه‌ای‌تری عمل کنید.

• کیو (Cue): چوبی که بازیکنان برای ضربه زدن به توپ از آن استفاده می‌کنند.
• کیوبال یا توپ سفید (Cue Ball): توپ مهمی که بازیکنان از آن برای ضربه زدن به توپ‌های دیگر استفاده می‌کنند.
• سوراخ، حفره یا پاکت (Pocket): حفره‌هایی که در میز بیلیارد وجود دارد و توپ‌ها را به داخل آن می‌اندازند. بسیاری از افراد آن‌ها را با نام “پاکت” می‌شناسند.
• پاکت کردن (Pocketing A Ball): عملی که توپ را به داخل یکی از پاکت‌های میز می‌اندازند.
• شار: این واژه برای توپ‌های رنگی استفاده می‌شود که باید آن‌ها را پاکت کنید. این اصطلاح بیشتر در فرهنگ ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• رک (Rack): مثلثی که توپ‌ها در هنگام شروع بازی در آن قرار می‌گیرند.
• شکستن (Break): ضربه‌ای که با آن توپ‌های رنگی در هنگام شروع بازی پخش می‌شوند.
• دابل کیس (Double Kiss): وقوعی که کیوبال پس از یک بار برخورد با توپ هدف، دوباره به آن ضربه می‌زند.
• دوبل (Double): این واژه به کار بردن دیواره‌های میز بیلیارد برای پاکت کردن یک توپ از موقعیت غیرقابل دسترس برای پاکت کردن آن می‌گویند.
• شارون: استفاده از یک شار برای پاکت کردن یک شار دیگر.

خط یک چهارم بیلیارد چیست؟

به طور کلی، میز بیلیارد را از طول آن می‌توان به ۴ قسمت مساوی تقسیم کرد. خطی که در قسمت پایینی میز قرار دارد و توپ‌ها را درست در مرکز آن قرار می‌دهید، خط یک چهارم یا “Foot String” نامیده می‌شود؛ نقطه‌ی فوت اسپات (Foot Spot) هم دقیقا در مرکز این خط قرار دارد. خطی که در بالای میز قرار گرفته و توپ را در پشت آن قرار می‌دهید خط شروع یا “Head String” نام دارد. درست در وسط این خط نقطه‌ای به نام هِد اسپات (Head Spot) قرار دارد که در بعضی از بازی‌های بیلیارد از آن استفاده می‌شود.

انواع بازی‌های بیلیارد

بازی‌های بیلیارد یک طیف گسترده از انواع مختلف را شامل می‌شوند که شما می‌توانید با توجه به علایق خود انتخاب کنید. در زیر، مهم‌ترین و شناخته شده‌ترین دسته‌بندی‌های بازی بیلیارد را برای شما آورده‌ایم که می‌توانید برای بهبود مهارت‌های خود در آن‌ها تمرین کنید.

•  بازی پاکت بیلیارد: این نوع بیلیارد که با استفاده از ۱۵ شار انجام می‌شود، زیرمجموعه‌های متعددی دارد، اما معروف‌ترین آن‌ها بازی ایت بال (۸ Ball) است.
•  بازی بیلیارد اسنوکر (Snooker): این نوع بازی دارای قوانین، روش بازی و حتی تعداد توپ‌های متفاوتی نسبت به سایر بازی‌ها است. همچنین، میزی که این بازی روی آن انجام می‌شود نیز تفاوت‌هایی دارد و بنابراین برای بازی، نیاز به آشنایی با قوانین و شرایط خاص دارید.
• بازی کاروم بیلیارد (Carom): این نوع بیلیارد، که با نام بیلیارد فرانسوی نیز شناخته می‌شود، روی یک میز بدون پاکت انجام می‌شود و هدف آن رد کردن یک توپ سفید از میان دو توپ دیگر است.

از آنجایی که صحبت درباره‌ی قوانین همه‌ی این بازی‌ها ممکن نیست، در این مقاله تنها به معرفی قوانین بازی بیلیارد اسنوکر، ایت بال و ناین بال می‌پردازیم.

قوانین پاکت بیلیارد

هر یک از نوع‌های بازی در داخل پاکت بیلیارد دارای قوانین خاص خود هستند. با این حال، افراد می‌توانند این قوانین را براساس شرایط و ترجیحات شخصی خود تغییر دهند. در اینجا، ما به معرفی دو سبک محبوب از بازی‌های پاکت بیلیارد، یعنی ایت بال و ناین بال می‌پردازیم.

قوانین بیلیارد ایت بال

یکی از بازی‌های محبوبی که می‌توان با استفاده از میز بیلیارد و تجهیزات آن انجام داد، ایت بال (۸ Ball) است. این بازی به اندازه‌ی زیادی معروف است، به‌طوری که حتی افرادی که با بیلیارد آشنایی ندارند هم از آن آگاهند و حداقل یک بار با نام آن روبرو شده‌اند.

در بازی بیلیارد ایت بال، بر روی یک میز با شش حفره، با استفاده از ۱۵ توپ هدف، یک توپ سفید و یک چوب بیلیارد بازی انجام می‌شود. هر توپ رنگی دارای یک شماره است؛ توپ‌های با شماره‌های ۱ تا ۷ تک رنگ هستند و توپ‌های با شماره‌های ۹ تا ۱۵ دو رنگ هستند. اسم این بازی ارتباط مستقیمی با توپ شماره ۸ دارد، که یک توپ اساسی در بازی است.

قبل از شروع بازی، همه‌ی ۱۵ توپ رنگی را با استفاده از رک به شکل یک مثلث در پایین میز قرار می‌دهید. برای چیدن توپ‌ها به این شکل، ابتدا طول میز را به چهار قسمت مساوی تقسیم کنید و سپس رک را در میانه‌ی خط یک چهارمی قرار دهید. حتماً باید توپ شماره ۸ یا همان توپ مشکی را دقیقاً در وسط مثلث قرار دهید. برای سایر توپ‌ها هم بهتر است به تناوب یک توپ تک رنگ و یک توپ دو رنگ را قرار دهید.

بعد از چیدن توپ‌ها، به شکستن یا پخش کردن آن‌ها می‌پردازید. یکی از بازیکنان انتخاب می‌شود تا توپ‌ها را بشکند. این بازیکن باید با ضربه به توپ سفید، دو هدف را دنبال کند؛ اولین هدف این است که یک توپ از هر دو گروه را به درون حفره برساند، و دومین هدف این است که حداقل چهار توپ به کناره‌های میز برخورد کند. اگر توپی را پاکت کنید، باید توپ‌های هم‌گروه آن را هم وارد پاکت کنید. اگر هر دو هدف را انجام دهید، می‌توانید هر گروهی را انتخاب کنید تا ادامه دهید، تا زمانی که در پاکت کردن توپ بعدی خطا نکنید.

در برخی موارد، بازیکن ممکن است به اشتباه توپ سفید یا همان کیو را وارد حفره کند. در این صورت، توپ‌هایی که پاکت شده‌اند در حالت خود باقی می‌مانند و بازی توسط بازیکن دیگر ادامه پیدا می‌کند. اگر بازیکن در اولین ضربه خود یک توپ را از میز بیرون بیاندازد، دو گزینه دارد؛ می‌تواند ضربه دوم را بزند یا توپ سفید را بردارد و در نقطه “هد اسپات” قرار دهد و ضربه را دوباره بزند، اما نباید توپ‌های پشت این نقطه را پاکت کند.

اگر بازیکن موفق شود توپ شماره ۸ را پاکت کند، دو گزینه دارد؛ می‌تواند بازی را ادامه دهد یا بازی را دوباره شروع کند. هدف بازی این است که توپ‌های خود را به ترتیب شماره وارد پاکت کنید و زودترین بازیکنی که توپ شماره ۸ را پاکت کند، برنده است. برای جلوگیری از تقلب، هر بازیکن باید توپ هدف و پاکت مورد نظرش را به حریف

ش اعلام کند، حتی برای ضربات ترکیبی هم. بازیکن تنها باز می‌بازد اگر یکی از شرایط زیر برای او اتفاق بیفتد: اگر توپ شماره ۸ به بیرون میز برود، یا اگر توپ شماره ۸ را پیش از بقیه‌ی توپ‌های خود پاکت کند، یا اگر توپ شماره ۸ را وارد پاکت اعلام شده نکند.

قوانین بیلیارد ناین بال

بازی ناین بال (۹ Ball) یکی از محبوب‌ترین بازی‌های پاکت بیلیارد است. این بازی بسیار چالش برانگیز بوده و به دلیل سرعت بالا و جذابیتش، مورد توجه بازیکنان بسیاری، به خصوص در آمریکا، قرار گرفته است.

در این بازی، با استفاده از ۹ توپ رنگی و روی یک میز ۶ حفره‌ای بازی انجام می‌شود. دو بازیکن در هر دوره مقابله می‌کنند و هدف آن‌ها این است که توپ شماره‌ی ۹ را قبل از حریف به یکی از پاکت‌ها وارد کنند. در این بازی، هیچ ترتیب خاصی برای وارد کردن توپ‌ها به پاکت‌ها وجود ندارد، بنابراین هر زمانی که فرصت مناسب برای وارد کردن توپ شماره‌ی ۹ پیش آمد، می‌توانید از آن استفاده کنید.

برای شروع بازی، توپ‌ها را در رک لوزی‌شکل مرتب کرده و توپ شماره‌ی ۱ را در راس بالایی لوزی و توپ شماره‌ی ۹ را در وسط قرار می‌دهیم. سپس بازیکن‌ها به نوبت خود می‌توانند توپ سفید را از هر نقطه‌ای از پشت خط شروع (Head String) برای شکستن توپ‌ها بزنند.

هر گاه که بازیکنی توپی را به داخل پاکت وارد کند یا حداقل ۴ توپ به کناره‌های میز برخورد کند، نوبت به حریف منتقل می‌شود. اگر بازیکن توپ شماره‌ی ۹ را در طی اولین ضربه به پاکت وارد کند، برنده بازی معلوم می‌شود.

یک قاعده‌ی جالب در بازی ناین بال، قاعده‌ی Push-Out است. این قاعده به بازیکن امکان می‌دهد بعد از شکستن توپ‌ها، در صورتی که نتواند ضربه‌ای موثر بزند، موقعیت توپ‌ها را تغییر دهد. حریف او می‌تواند انتخاب کند که از همان موقعیت جدید بازی را ادامه دهد یا نوبت خود را بگذراند و توپ را به بازیکن دیگر بسپارد.

در پایان بازی، اگر بازیکنی توپ شماره‌ی ۹ را وارد پاکت کند، برنده بازی خواهد بود. اما اگر هیچکدام از بازیکنان توپ شماره‌ی ۹ را وارد پاکت نکنند، بازی ادامه دارد تا زمانی که یکی از آن‌ها موفق به این کار شود یا خطایی رخ دهد.

قوانین بازی بیلیارد اسنوکر

بازی اسنوکر یکی از انواع مختلف بازی بیلیارد است که از بازی‌های دیگر مانند پاکت بیلیارد و کاروم تفاوت‌های زیادی دارد. در این بازی، از میزهای بزرگ‌تری با پاکت‌های کوچک‌تر استفاده می‌شود و توپ‌های کوچکتری نیز برای بازی استفاده می‌شود. همچنین، قوانین این بازی با قوانین بازی‌های دیگر بیلیارد متفاوت است.

در این بازی، ۲۱ توپ رنگی و یک کیو بال به کار می‌روند. هنگام شروع بازی، تمامی توپ‌ها در مکان اصلی خود قرار می‌گیرند که بر روی میزهای اسنوکر مشخص شده‌اند. در این بازی، ۱۵ توپ قرمز و ۶ توپ رنگی وجود دارد. بازیکنان به تناوب باید به هر یک از توپ‌ها ضربه بزنند و آن‌ها را وارد پاکت کنند. هر توپ رنگی امتیاز خاصی دارد و پس از وارد شدن توپ‌های قرمز به پاکت‌ها، به ترتیب به توپ‌های رنگی ضربه زده می‌شود.

هدف این بازی این است که با وارد کردن توپ‌ها به پاکت‌ها، امتیاز بیشتری را کسب کنید. بازی اسنوکر معمولا به صورت دونفره انجام می‌شود، اما می‌توانید به صورت چهارنفره و در قالب تیم‌ها نیز این بازی را انجام دهید. برای تعیین بازیکن شروع‌کننده می‌توانید از روش‌های مختلفی مانند قرعه‌کشی استفاده کنید.

بازی شروع می‌شود و بازیکن باید کیو بال را در ناحیه‌ی دی قرار داده و به توپ‌های قرمز ضربه بزند. هر گونه خطایی می‌تواند باعث پایان نوبت یا امتیازدهی به حریف شود. پس از اتمام توپ‌های قرمز، به توپ‌های رنگی می‌روید که نیاز است به ترتیب وارد پاکت شوند.

پس از وارد کردن توپ‌های رنگی به پاکت‌ها، امتیازات را محاسبه کرده و بازیکنی که امتیاز بیشتری دارد برنده می‌شود. در صورت برابری امتیازات، بازیکنان به نوبت به توپ مشکی ضربه می‌زنند و کسی که این کار را زودتر انجام دهد برنده می‌شود.

سخن پایانی

لذت بردن از بازی بیلیارد بدون دانستن قوانین کلیدی و مهم آن تقریباً غیرممکن است. قوانین بیلیارد و بازی‌های مشابه بسیار انعطاف‌پذیر هستند، به این معنی که می‌توانید آن‌ها را به دلخواه تغییر دهید تا بازی را برای خودتان ساده‌تر یا سخت‌تر کنید. با امتحان کردن انواع مختلف بازی بیلیارد، می‌توانید تجربه‌ی خود را تکامل ببخشید و به مرور حرفه‌ای‌تر شوید.