چرا جوکر ۲ نتوانست موفقیت قسمت اول را تکرار کند؟

دو ماه پیش، زمانی که «جوکر: جنون مشترک» (Joker: Folie à Deux) هنوز در جشنواره فیلم ونیز نمایش داده نشده بود، تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند که این فیلم حداقل ۱۰۰ میلیون دلار در افتتاحیه فروش خواهد داشت و برخی حتی تصور می‌کردند که فروش هفته اول آن تنها در بازار آمریکای شمالی به ۱۴۰ میلیون دلار خواهد رسید.

اگر این پیش‌بینی‌ها درست از آب درمی‌آمد، این دنباله به راحتی رکورد افتتاحیه ۹۶.۲ میلیون دلاری قسمت اول را که نامزد ۱۱ جایزه اسکار بود و نخستین فیلم بزرگسال (آر) با فروش بیش از ۱ میلیارد دلار محسوب می‌شود، می‌شکست. اما واقعیت این است که «جوکر ۲» مسیر کاملاً متفاوتی را طی کرد و تا اینجا یک شکست مفتضحانه را تجربه کرده است.

با نزدیک شدن به زمان اکران و انتشار نقدهای مربوط به جوکر ۲، تحلیلگران پیش‌بینی کردند که احتمالاً فروش آن کمتر از ۶۰ میلیون دلار خواهد بود، اما شرایط به مراتب بدتر شد و فیلم در نهایت با ۳۷.۷ میلیون دلار کار خود را آغاز کرد که تقریباً یک‌سوم افتتاحیه قسمت اول بود. این ۳۷.۷ میلیون دلار، به همراه فروش ۷۷ میلیون دلاری در بازار بین‌المللی، کافی بود تا فیلم در گیشه جایگاه نخست را به دست آورد، اما اگر واقع‌بین باشیم، این یک افتتاحیه فاجعه‌بار برای یکی از موردانتظارترین فیلم‌های سال است، به‌ویژه برای فیلمی که بودجه آن بدون احتساب تبلیغات، ۲۰۰ میلیون دلار بوده است.

با روندی که «جوکر ۲» طی می‌کند، به نظر نمی‌رسد که فروش کلی آن در گیشه آمریکای شمالی حتی به ۹۶.۲ میلیون دلار هفته اول «جوکر» برسد. همچنین فروش کلی قسمت اول در نهایت به ۳۳۵.۵ میلیون دلار در آمریکا و کانادا رسید، رقمی که «جوکر ۲» هرگز به آن نزدیک نخواهد شد.

این شکست زمانی تراژیک‌تر می‌شود که به یاد بیاوریم قسمت اول با بودجه‌ای متوسط ۷۰ میلیون دلار تولید شد و در نهایت به یکی از سودآورترین فیلم‌های اقتباسی از کمیک‌ها تبدیل گردید. اینکه دنباله آن، یکی از پرخرج‌ترین فیلم‌های سال‌های اخیر بوده و در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگترین شکست‌های تجاری یک دهه اخیر است، یک پارادوکس عجیب ایجاد می‌کند. اما چرا «جوکر ۲» شکست خورد؟

۱- «جوکر ۲» یک فیلم ضدمخاطب است که برای هیچکس جذابیتی ندارد

طرفداران همیشه انتظاراتی دارند که در بسیاری از مواقع بزرگ و دور از دسترس نیستند و استودیوها به راحتی می‌توانند آن‌ها را برآورده کنند، اما به دلایل نامشخص این کار را انجام نمی‌دهند.

زمانی که «مکس دیوانه: جاده خشم» به یکی از بهترین فیلم‌های اکشن تاریخ تبدیل شد، همه مشتاق بودند تا دنباله‌اش را ببینند؛ اما نزدیک به یک دهه بعد، چیزی که به آن‌ها ارائه شد، نسخه‌ای فرعی بود که تنها نام مکس دیوانه را یدک می‌کشید و داستانش حول شخصیت فرعی یعنی فیوریوسا می‌چرخید که نقش او را شارلیز ترون ایفا نمی‌کرد!

به همین ترتیب، از ابتدا مشخص بود که طرفداران به یک دنباله موزیکال برای «جوکر» علاقه‌ای ندارند، اما تاد فیلیپس و استودیوی برادران وارنر به این انتقادات بی‌توجه بودند و فیلم خود را ساختند.

فیلم «جوکر» قرار نبود دنباله‌ای داشته باشد، اما موفقیت شگفت‌انگیز آن در گیشه، شرکت برادران وارنر را متقاعد کرد تا نسخه دوم را تولید کند. این یک سنت همیشگی در هالیوود است که اگر چیزی پرفروش باشد، باید به یک مجموعه سینمایی تبدیل شود. بنابراین، خبر ساخت «جوکر ۲» برای طرفداران هیجان‌انگیز بود، اما وقتی اعلام شد که با یک فیلم موزیکال روبه‌رو هستیم، واکنش‌ها متفاوت شد و برخی از این تغییر ژانر ناامید شدند. بعضی تلاش کردند تا به این تغییرات خوش‌بین باشند، اما تا به حال این دنباله نتوانسته رضایت مخاطبان را جلب کند.

برادران وارنر تا حدی تلاش کردند که طرفداران را فریب دهند. آن‌ها در تریلرها، عناصر موزیکال فیلم را کم‌اهمیت جلوه دادند و به احتمال زیاد برخی تماشاگران حتی متوجه نشدند که قرار است یک فیلم موزیکال تماشا کنند. از سوی دیگر، در تریلر لحظاتی به نمایش گذاشته شد که به طور کلی در فیلم وجود ندارد و همین لحظات، وعده یک فیلم متفاوت را می‌دادند؛ اما در واقع در فیلم نیستند که این نیز موجب خشم بینندگان شد. متأسفانه مشکلات فیلم به همین جا ختم نمی‌شود.

تاد فیلیپس، واکین فینیکس و لیدی گاگا هر سه در مصاحبه‌هایشان بیان کردند که این دنباله را اثری موزیکال نمی‌دانند، اما عناصر موزیکال فیلم نه تنها پررنگ است، بلکه عمدتاً بی‌معنا به نظر می‌رسد و این باعث می‌شود «جوکر ۲» برای طرفداران نسخه اصلی، فیلمی کسل‌کننده و ناامیدکننده باشد. مشکل این است که گاهی احساس می‌شود فیلم قصد توهین به طرفداران را دارد و حتی می‌خواهد آن‌ها را تحقیر کند؛ به‌خصوص کسانی که به دگرگونی شخصیت آرتور فلک و تبدیل او به یک شرور واکنش مثبت نشان دادند. بهتر است درباره بخش‌های دادگاه نیز صحبت نکنیم، زیرا این بخش به‌طور کلی انرژی فیلم را کاهش داد و ریتم آن را کند کرد.

چیزی که «جوکر» (۲۰۱۹) را به اثری قابل‌فهم تبدیل کرد، این بود که شروری را به تصویر کشید که محصول جامعه است، انسانی آسیب‌دیده که در نهایت بخش تاریک روانش را می‌پذیرد و از تبدیل شدن به یک سمبل لذت می‌برد؛ شروری که در نهایت به جایگاهی که آرزویش را داشت، دست می‌یابد. اما «جوکر ۲» تمام این موارد را نادیده می‌گیرد و فیلمی می‌شود که هم از مخاطب هدفش متنفر است و هم از خودش. شروری که گاتهام را به آشوب کشید، در قسمت دوم به‌صورت منفعل و ضعیف به تصویر کشیده می‌شود. این جوکر نیست و حتی سایه‌ای از جوکری که در قسمت اول شناختیم هم نیست.

۲- «جنون مشترک» پایین‌ترین امتیازات تاریخ برای یک فیلم کمیک‌بوکی را دریافت کرد

در حالی که برخی «جوکر» را یک شاهکار می‌دانند، اما این فیلم با نقدهای ضد و نقیضی نیز روبرو شد. این فیلم با ۶۰۱ نقد، میانگین امتیاز ۶۹ درصد را دریافت کرد و امتیاز متای آن نیز با ۶۰ نقد، ۵۹ درصد بود. دغدغه اصلی اکثر منتقدان این بود که نگران بودند این فیلم تأثیری منفی بر جامعه واقعی بگذارد و باعث بروز افرادی مشابه جوکر شود که ممکن است دست به اقدامات خطرناک بزنند؛ موضوعی که خوشبختانه به وقوع نپیوست.

در طرف دیگر، سینمادوستان با فیلم ارتباط خوبی برقرار کردند و در آن زمان همه جا صحبت از آن بود. همچنین، واکین فینیکس به دومین بازیگری تبدیل شد که برای ایفای نقش جوکر، برنده جایزه اسکار شد و یکی از بهترین جوکرهای تاریخ سینما لقب گرفت.

اما «جوکر ۲» شرایط متفاوتی را تجربه کرده است. در حالی که منتقدان امتیازات پایینی به این فیلم داده‌اند، طرفداران به مراتب از آن بیشتر ناامید شده‌اند. در حال حاضر، این فیلم میانگین امتیاز ۳۳ درصد در راتن‌تومیتوز، ۴۵ درصد در متاکریتیک و ۵.۳ از ۱۰ در سایت آی‌ام‌دی‌بی دارد. تراژدی اصلی اما فراتر از این امتیازات است. سینماسکور (CinemaScore)، یک موسسه مطالعاتی است که نظرسنجی‌هایی درباره فیلم‌ها انجام می‌دهد و معمولاً از تماشاگران درخواست می‌کند تا به فیلم‌هایی که دیده‌اند نمره دهند.

این امتیاز به تنهایی نمی‌تواند کیفیت یک فیلم را تعیین کند، اما به خوبی نشان می‌دهد که آیا مخاطبان آنچه را که به دنبال آن بودند، به دست آورده‌اند یا خیر. ما در سال‌های اخیر فیلم‌های کمیک‌بوکی فاجعه‌آمیز زیادی دیده‌ایم، اما هیچ‌کدام از آن‌ها امتیاز عجیبی مانند «جوکر ۲» را کسب نکرده‌اند.

حتی «بوردلندز» که به عنوان یکی از بدترین فیلم‌های سال شناخته می‌شود، امتیاز D+ را دریافت کرده است. در حالی که تماشاگران به «جوکر ۲» امتیاز D داده‌اند که یک شکست غم‌انگیز و رکورد منفی تاریخی برای یک فیلم بلاک‌باستری بزرگ در ژانر ابرقهرمانی به شمار می‌آید. این مسئله نشان می‌دهد که هیچ‌یک از طرفداران از فیلم راضی نبوده و حتی به خانواده و دوستان خود توصیه می‌کنند که به تماشای این دنباله نروند.

۳- «جوکر ۲» خیلی دیر از راه رسید

زمانی که «جوکر» به نمایش درآمد، فیلم‌های ابرقهرمانی در اوج خود بودند. در آن زمان، فیلم‌هایی مانند «آکوآمن» (۲۰۱۸) و «کاپیتان مارول» (۲۰۱۹) هر دو به فروش بیش از ۱ میلیارد دلار دست یافتند. حتی فیلم «ونوم» (۲۰۱۸)، که نقدهای مثبتی هم دریافت نکرد، توانست به فروش شگفت‌انگیز ۸۵۰ میلیون دلار برسد. اما پس از شیوع کووید-۱۹ و تعطیلی سینماها، همراه با افزایش تعداد فیلم‌های ابرقهرمانی و تغییر سلیقه‌ی بینندگان، این ژانر در سال‌های اخیر با کاهش شدید مخاطب مواجه شده است و طرفداران دیگر تمایل ندارند برای هر فیلمی به سینما بروند.

از همان ابتدا مشخص بود که «جوکر: جنون مشترک» نمی‌تواند به موفقیت تجاری «جوکر» نزدیک شود یا از آن فراتر برود، به ویژه با دریافت بازخوردهای منفی فراوان در همان روزهای اولیه. با این حال، اگر این فیلم چند سال زودتر اکران می‌شد، یعنی در زمانی که قسمت اول به یک پدیده فرهنگی بزرگ تبدیل شده بود، احتمالاً فروش بالاتری را تجربه می‌کرد، حتی اگر در دوران بحران کرونا به سینماها می‌رفت.

همان‌طور که گفته شد، فیلم‌های اقتباسی از کتاب‌های مصور در پنج سال اخیر شرایط متفاوتی را پشت سر گذاشته‌اند و به جرات می‌توان گفت دوران طلایی فیلم‌های ابرقهرمانی به پایان رسیده است. توجه داشته باشید که حتی دنیای سینمایی مارول، که در گذشته پادشاه گیشه به شمار می‌رفت، از این وضعیت پیچیده مصون نمانده و با آثاری مانند «مارول‌ها» شکست‌های بزرگی را تجربه کرده است؛ این فیلم با هزینه‌های بالا، به یکی از کم‌فروش‌ترین آثار این دنیای سینمایی تبدیل شد.

«جوکر ۲» حتی اگر می‌توانست طرفداران را راضی کند، به دلیل بودجه‌ی هنگفتش، کار دشواری برای موفقیت در گیشه داشت. این هزینه‌ی سرسام‌آور باعث می‌شود که بعد از تماشای فیلم از خود بپرسید این همه پول صرف چه مواردی شده است. به نظر می‌رسد این فیلم محکوم به شکست است و تغییر چندانی در عملکرد آن در هفته‌های آینده محتمل نیست. اکنون تنها سوال باقی‌مانده این است که استودیوی وارنر بعد از اتمام اکران، چه میزان ضرر خواهد کرد و آیا رویکرد خود را تغییر خواهد داد یا خیر. با پایان ماجرای «جوکر»، حالا همه‌ی نگاه‌ها به سمت «سوپرمن» جیمز گان معطوف خواهد شد که قرار است آغازگر جهان سینمایی جدید دی‌سی باشد.

منبع: movieweb