بی‌اشتهایی عصبی: تهدیدی جدی برای سلامتی

در دنیای امروزی که معیارهای زیبایی اغلب با لاغری افراطی مرتبط است، نگرانی درباره وزن و تناسب اندام به موضوعی رایج تبدیل شده است. اما گاهی این نگرانی فراتر از سلامت رفته و به وسواسی فلج‌کننده تبدیل می‌شود که تمامی جنبه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. یکی از اختلالات تغذیه‌ای جدی که در این زمینه مشاهده می‌شود، بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا نروزا) است. این اختلال با ترس شدید از چاقی و محدود کردن افراطی مصرف کالری، سلامت جسمی و روانی فرد را به خطر می‌اندازد.

در این مقاله از نیوفان، به بررسی ابعاد مختلف بی‌اشتهایی عصبی، از جمله علائم، علل، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از آن پرداخته‌ایم. هدف ما آگاهی بیشتر از این اختلال است تا بتوانیم گامی در جهت حفظ سلامت خود و عزیزانمان برداریم. این نوشته دریچه‌ای به دنیای پیچیده بی‌اشتهایی عصبی است و راهنمایی برای کسانی که به دنبال درک و یافتن راهی برای رهایی از آن هستند.

بی‌اشتهایی عصبی چیست؟

بسیاری از افراد نگران اضافه وزن خود هستند، اما در برخی افراد این نگرانی به یک وسواس فکری تبدیل می‌شود که منجر به بروز اختلالی به نام بی‌اشتهایی عصبی (آنورکسیا نروزا) می‌شود. بی‌اشتهایی عصبی یک اختلال تغذیه‌ای است که می‌تواند منجر به کاهش شدید وزن شود و فرد مبتلا به طور مداوم نگران میزان کالری مصرفی و وزن خود است.

افراد مبتلا به این اختلال، رژیم غذایی بسیار کم‌کالری دارند و به شدت از افزایش وزن می‌ترسند. آن‌ها اغلب با کاهش وزن احساس بهتری نسبت به خود پیدا می‌کنند و ممکن است به طور مفرط ورزش کنند. بی‌اشتهایی عصبی بیشتر در دختران نوجوان تشخیص داده می‌شود، اما این اختلال در خانم‌ها و آقایان جوان و بزرگسال نیز دیده می‌شود.

نشانه‌های بی‌اشتهایی عصبی را بشناسیم

افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی به روش‌های مختلف وزن خود را کاهش می‌دهند و آن را در سطح بسیار پایینی نگه می‌دارند. برخی به شدت میزان کالری دریافتی خود را محدود می‌کنند، در حالی که برخی دیگر به طور افراطی ورزش می‌کنند. همچنین برخی افراد مبتلا از روش پرخوری و پاکسازی (Binge and Purge) که مشابه افراد مبتلا به بولیمیا است، استفاده می‌کنند. بعضی از افراد نیز برای خلاص شدن از کالری‌ها از داروهای ادرارآور، مسهل یا استفراغ کردن استفاده می‌کنند. افرادی که به این اختلال دچار هستند، ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:

• ناتوانی در حفظ وزن طبیعی
• خستگی مفرط
• بی‌خوابی
• پوست زرد یا لکه‌دار با موهای نرم و نازک
• نازک شدن یا ریزش مو
• یبوست
• قطع قاعدگی (آمنوره) برای بیش از سه دوره
• خشکی پوست
• فشار خون پایین

علاوه بر این، ممکن است رفتارهایی مانند موارد زیر در این افراد مشاهده شود:

• ورزش بیش از حد
• بازی با غذا در بشقاب به جای خوردن آن یا خرد کردن غذا به قطعات کوچک
• تحریک‌پذیری
• کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی
• خلق افسرده
• انکار احساس گرسنگی
• استفاده از داروهای ادرارآور، مسهل یا قرص‌های لاغری

علت بروز بی‌اشتهایی عصبی چیست؟

علت دقیق بی‌اشتهایی عصبی هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما احتمال می‌رود افرادی که تصویر بدنی منفی از خود دارند، بیشتر در معرض این اختلال قرار گیرند. این افراد ممکن است به طور مفرط به کامل بودن یا کنترل زندگی خود تمرکز کنند. علاوه بر این، عوامل بیولوژیکی، محیطی و روانی نیز می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.

عوامل بیولوژیکی:
ژنتیک و هورمون‌ها ممکن است در ایجاد بی‌اشتهایی عصبی تأثیرگذار باشند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ارتباط خاصی بین بی‌اشتهایی و سروتونین، یک ماده شیمیایی تولید شده در مغز، وجود دارد.

عوامل محیطی:
فشار اجتماعی برای لاغر به‌نظر رسیدن می‌تواند در بروز این اختلال مؤثر باشد. تصاویری که در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی از بدن ایده‌آل منتشر می‌شود، می‌تواند تأثیر زیادی بر جوانان بگذارد و تمایل به لاغری را در آن‌ها تحریک کند.

عوامل روانی:
افرادی که مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) هستند، ممکن است بیشتر مستعد رعایت رژیم‌های غذایی سخت و برنامه‌های ورزشی افراطی باشند، که ویژگی معمول افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی است. این امر به دلیل آن است که افراد مبتلا به OCD به طور طبیعی بیشتر به انواع وسواس‌ها و اجبارها دچار می‌شوند.

روش تشخیص بی‌اشتهایی عصبی

برای تشخیص بی‌اشتهایی عصبی، پزشک ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا عواملی مانند فشار خون و ضربان قلب را بررسی کند. سپس، معاینه روانشناختی صورت می‌گیرد و ممکن است پزشک شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد تا در مورد عادات غذایی و احساسات شما سوالاتی بپرسد. پزشک به دنبال شواهدی است که نشان دهد:

• شما میزان غذای خود را محدود می‌کنید.
• از افزایش وزن ترس دارید.
• در مورد تصویر بدنی خود دچار مشکل هستید.

برای تشخیص دقیق‌تر، ممکن است پزشک آزمایش‌هایی نیز برای شما تجویز کند. این آزمایش‌ها شامل آزمایش خون برای بررسی سطح الکترولیت‌ها و عملکرد کبد و کلیه است. همچنین ممکن است تراکم استخوان شما مورد بررسی قرار گیرد و پزشک به دنبال هرگونه بی‌نظمی در ریتم قلبی شما باشد. در برخی موارد، آزمایش‌های اضافی برای رد سایر دلایل احتمالی کاهش وزن، مانند بیماری سلیاک یا بیماری‌های التهابی روده، نیز انجام می‌شود.

روش‌های درمان بی‌اشتهایی عصبی

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در درمان بی‌اشتهایی عصبی، پذیرش نیاز به کمک است. بسیاری از افرادی که به این اختلال دچار هستند، مشکلات خود را انکار می‌کنند که این موضوع می‌تواند فرآیند درمان را پیچیده‌تر کند.

هدف اصلی درمان، بازگرداندن وزن بدن به حالت طبیعی و ایجاد عادات غذایی سالم و متعادل است. در این راستا، یک متخصص تغذیه به شما کمک می‌کند تا شیوه‌های صحیح غذا خوردن را یاد بگیرید. همچنین ممکن است پیشنهاد شود که خانواده‌ی شما در جلسات درمانی شرکت کنند تا از حمایت و همراهی در فرآیند درمان بهره‌مند شوید. برای بسیاری از افراد، بی‌اشتهایی عصبی می‌تواند یک چالش طولانی‌مدت باشد که نیاز به پیگیری مداوم دارد.

شما و خانواده‌تان باید برای غلبه بر این اختلال سخت تلاش کنید. درمان‌های فردی، خانوادگی و گروهی اغلب بخش جدایی‌ناپذیر درمان هستند.

• درمان فردی: یکی از روش‌های رایج در درمان بی‌اشتهایی عصبی، درمان شناختی رفتاری (CBT) است. این روش به تغییر افکار و رفتارهای ناسالم کمک می‌کند و هدف آن آموزش به فرد برای کنار آمدن با احساسات شدید و تقویت عزت نفس سالم است.
• درمان خانوادگی: درمان خانوادگی شامل همکاری و حمایت اعضای خانواده است تا فرد در مسیر غذا خوردن سالم و زندگی متعادل قرار گیرد. این نوع درمان همچنین به حل تعارضات درون خانواده کمک می‌کند و می‌تواند فضایی حمایتی برای فرد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی ایجاد کند.
• درمان گروهی: درمان گروهی فرصتی را فراهم می‌آورد تا افراد مبتلا به این اختلال با دیگران که مشکلات مشابه دارند، ارتباط برقرار کنند. با این حال، گاهی این نوع درمان می‌تواند منجر به رقابت برای لاغرترین بودن شود. به همین دلیل، درمان گروهی باید تحت نظر یک متخصص ماهر و با تجربه صورت گیرد تا از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری شود.
• دارو: در حال حاضر دارویی برای درمان قطعی بی‌اشتهایی عصبی وجود ندارد، اما داروهای ضد افسردگی ممکن است برای درمان اضطراب و افسردگی شایع در این اختلال تجویز شوند. این داروها می‌توانند به بهبود وضعیت روانی فرد کمک کنند، اما تمایل به کاهش وزن را کاهش نمی‌دهند.
• بستری شدن در بیمارستان: در صورتی که کاهش وزن شدید باشد یا فرد دچار کم‌آبی شود، پزشک ممکن است تصمیم بگیرد بیمار را برای چند روز در بیمارستان بستری کند تا اثرات بی‌اشتهایی عصبی درمان شود. در صورت لزوم، تغذیه از طریق لوله یا مایعات داخل وریدی انجام می‌شود. اگر بیمار از خوردن غذا خودداری کند یا مشکلات روانی جدی داشته باشد، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان برای درمان طولانی‌تر داشته باشد.

آیا می‌توان از بی‌اشتهایی عصبی پیشگیری کرد؟

هیچ روش قطعی برای پیشگیری از ابتلا به این اختلال وجود ندارد. با این حال، آگاهی از علائم آن می‌تواند در تشخیص زودهنگام، درمان و بهبودی سریع‌تر کمک کند. اگر متوجه شدید که شما یا یکی از عزیزانتان به طور افراطی نگران وزن، ورزش زیاد یا نارضایتی از ظاهر خود هستید، بهتر است با یک پزشک یا روانشناس متخصص مشورت کنید.

کلام آخر

بی‌اشتهایی عصبی، نبردی خاموش و طاقت‌فرسا است که جسم و روان فرد را درگیر می‌کند. غلبه بر این بیماری نیازمند آگاهی، پذیرش و تلاشی مستمر از سوی فرد مبتلا و اطرافیان اوست.  تشخیص زودهنگام، مراجعه به متخصص و پیگیری درمان، نقشی حیاتی در بهبودی و جلوگیری از عوارض جبران‌ناپذیر این اختلال دارد.

با ایجاد فرهنگی که سلامت روان را به اندازه‌ی سلامت جسم ارج می‌نهد و با حمایت از افراد مبتلا، می‌توانیم امید به زندگی سالم و شاد را در دل آن‌ها زنده نگه داریم و یادآوری کنیم که زیبایی واقعی در سلامتی و آرامش نهفته است. یادمان باشد هرگز برای درخواست کمک دیر نیست و همیشه راهی برای بهبو  و بازگشت به زندگی عادی وجود دارد.